Çocuklarda Üst Solunum Yolu Hastalıkları Nedir ve Çeşitleri Nelerdir?
Kış döneminde yaşanan hastalıkların büyük bir kısmı enfeksiyon kaynaklıdır, yani mikrobiyal etmenlerden kaynaklanır. Soğuk hava, artan hava kirliliği ve kapalı, kalabalık ortamlarda bulunma gibi faktörler, özellikle çocuklarda soğuk algınlığı gibi üst solunum yolu enfeksiyonlarının yayılma riskini artırır.
Kış aylarında çocuklarda üst solunum yolu enfeksiyonları sıkça rastlanır; bunlar arasında soğuk algınlığı (nezle), gribal enfeksiyon, boğaz enfeksiyonları, sinüzit, farenjit ve larenjit bulunur. Ayrıca, bronşiolit, bronşit ve zatürre gibi alt solunum yolu enfeksiyonları da bu dönemde yaygın olarak görülür. Virüslerin soğuk havalarda hızlı bir şekilde yayılmasının nedeni, bu virüslerin cansız yüzeylerde 48-72 saate kadar canlı kalabilmesidir. Virüsler, bulaşma açısından iki ana yolla yayılabilirler: doğrudan temas ve damlacık yoluyla. Bir kişi hapşırdığında, öksürdüğünde veya nefes aldığında, virüsler damlacıklar şeklinde havada asılı kalır. Virüslerin partikül boyutları farklılık gösterir; küçük partiküllere sahip virüsler alt solunum yollarına daha kolay ulaşabilir.
Kış aylarında, beş yaşındaki bir çocuk genellikle hafif bir üst solunum yolu enfeksiyonu yaşarken, yenidoğan bir bebek bronşiolit ya da zatürre gibi daha ciddi sağlık sorunlarıyla karşılaşabilir. Bunun nedeni, yenidoğanların bağışıklık sisteminin henüz yeterince gelişmemiş olmasıdır; bu yüzden daha dikkatli korunmaları gerekir.
Ayrıca, bağışıklık problemi ve alerjisi olan çocuklar bu tür hastalıklardan daha fazla etkilenebilir. Alerjisi olan çocuklarda solunum yolları daralabilir ve bu durum, bakteriyel ve viral enfeksiyonların gelişimini kolaylaştırabilir. Hastalıkların iyi tanınması, antibiyotiklerin doğru kullanımı, gereksiz ilaçlardan kaçınılması, ateş ölçme ve düşürme yöntemlerinin öğrenilmesi, kış mevsiminde hem çocukların hem de ailelerin daha rahat bir dönem geçirmelerine yardımcı olabilir.
Adana’da hizmet veren çocuk doktoru Uzm. Dr. Songül Uzgelir sizler için anlattı.
Çocuklarda En Sık Görülen Üst Solunum Yolu Hastalıkları
Nezle (soğuk algınlığı)
Kreş ve okul çağındaki çocukların yılda ortalama 8-10 kez bu hastalığa yakalanması normal kabul edilir. Nezle, genellikle çeşitli virüsler tarafından tetiklenir. Bulaşma, damlacık yoluyla gerçekleşir; yani bir kişi hapşırdığında ya da öksürdüğünde, havaya yayılan virüs parçacıkları ortama dağılır ve temas yoluyla diğer bireylere geçebilir.
Grip Grip, influenza virüslerinin neden olduğu bir enfeksiyondur. Grip virüsleri, öksürme ve hapşırma yoluyla havaya yayılan damlacıklar aracılığıyla bulaşır. Grip belirtileri virüsün türüne bağlı olarak değişiklik gösterebilir; bazı durumlarda hastalık daha ağır seyredebilmektedir ve çocuk kendini oldukça hasta hissedebilir. Orta
Kulak İltihabı (Otit)
Üst solunum yolu hastalıkları genellikle burundaki tıkanıklığı da etkileyebilir ve bu durum orta kulakta enfeksiyonlara yol açabilir.Orta kulak iltihabı, çoğunlukla kulakta şiddetli ağrı ve ateş gibi semptomlarla kendini belli eder. Bazen kulak zarının yırtılmasına bağlı beyaz akıntı görülebilir. Çocuklar arasında oldukça yaygın olan bu hastalık, üst solunum yolu enfeksiyonları ile birlikte ortaya çıkabilir ve çocukluk döneminde en sık rastlanan sağlık sorunlarından biridir. Üç yaşına kadar olan çocukların yaklaşık üçte ikisi, yaşamlarının ilk yıllarında en az bir kez orta kulak iltihabı geçirebilir. Bu durum, genellikle burundaki tıkanıklığın kulakta enfeksiyonlara yol açmasıyla gelişir ve erken yaşta çocuklarda ciddi rahatsızlık ve sıkıntılara neden olabilir. Bu hastalık, okul devamsızlığının önemli nedenlerinden biri olup işitme kaybına neden olabilir.
Sinüzit Sinüzit, alın kemiği, üst çene kemiği ve burun çevresindeki hava boşluklarının iltihaplanmasıdır. Üst solunum yolu enfeksiyonları, ağız içindeki havalanmayı sağlayan boşlukları kapatarak sinüslerin tıkanmasına neden olabilir. Sinüzit kendini, ateş, yüz bölgesinde hassasiyet, koyu kıvamlı yeşil burun akıntısı ve burun tıkanıklığı ile gösterebilir. Farenjit Farenjit, kış aylarında sıkça karşılaşılan bir hastalıktır. Genellikle viral kaynaklıdır, ancak bakteriyel de olabilir. Soğuk algınlığının vücut direncini düşürmesiyle ortaya çıkabilir. Akut farenjit, damlacık yoluyla bulaşır ve öksürük, burun akıntısı, ateş ve halsizlik gibi belirtilerle başlar. Tedavi edilmezse, bademciğe bağlı orta kulak iltihabı ya da streptekok enfeksiyonu gibi komplikasyonlara yol açabilir.
Larenjit Larenjit, halk arasında krup olarak adlandırılan bir hastalıktır ve genellikle üst solunum yollarının iltihaplanması sonucu meydana gelir. Bu iltihaplanma, ses telleri ve gırtlak bölgesini etkileyerek çeşitli belirtilere yol açar. Larenjit, özellikle çocuklarda sıklıkla karşılaşılan bir durumdur ve çoğunlukla viral enfeksiyonlar nedeniyle gelişir. Belirtiler arasında köpek havlar tarzda öksürük, boğaz ağrısı ve ses kısıklığı yer alır. Larenjit, ses tellerinin iltihaplanması nedeniyle solunum yollarının daralmasına ve hava geçişinin zorlaşmasına neden olabilir; bu da solunum güçlüğüne yol açabilir.
Bronşiyolit
Bronşiyolit, küçük hava yollarının enfekte olduğu bir hastalıktır ve genellikle 6 ay ile 2 yaş arasındaki çocuklarda görülür.
Bronşit
Bronşit, genellikle üst solunum yolu enfeksiyonlarına yol açan virüslerin bronşlara yerleşmesiyle ortaya çıkar. Basit bir üst solunum yolu enfeksiyonu, nadiren bronşite dönüşebilir.
Pnömoni (Zatürre)
Pnömoni, akciğerdeki hava keseciklerinin iltihaplı sıvı ile dolması olarak tanımlanır ve daha çok kalp hastalığı veya önceden geçirilmiş akciğer hastalığı olan çocuklarda görülür. Pnömoni, virüsler ya da bakteriler yoluyla bulaşabilir ve ciddi bir solunum sıkıntısına neden olabilir. Bakteriyel kaynaklı vakalarda antibiyotik tedavisi gerekebilir.
Çocuklarda Solunum Yolu Hastalıklarında Dikkat Edilmesi Gerekenler;
- Çocuğun bol sıvı alımı, taze meyve suları ve bitki çayları gibi içeceklerle desteklenmeli, ayrıca ılık banyolar ile rahatlatılmalıdır. İştahsızlık durumunda, çocuğun zorlanarak yemek yemesi önerilmez.
- Ortamın düzenli olarak havalandırılması, serin tutulması ve çocuğun açık hava etkinliklerine katılması iyileşme sürecine olumlu katkıda bulunur.
- Hasta çocukların okula gönderilmemesi önemlidir; bu konuda hem okul yönetiminin hem de ailelerin dikkatli olması gerekmektedir.
- Ev ortamında kesinlikle sigara içilmemelidir. Ebeveynler dışarıda sigara içse bile, üzerlerine sinen duman kokusu çocuğu rahatsız edebilir.
- Genellikle viral enfeksiyonlar, 3 ila 5 gün içinde iyileşme sürecine girer. Ancak, iyileşme belirtileri görülmüyorsa, bir sağlık uzmanına danışmak önemlidir.
Çocuklarda Üst Solunum Yolu Hastalıklarının Belirtileri Nelerdir?
Nezle (soğuk algınlığı)
Nezle, virüslerin vücuda girişinden sonra belirtilerini göstermeye başlar. Temel belirtiler arasında burun akıntısı ve tıkanıklığı, hapşırma, boğazda yanma, kuru öksürük, baş ve boğaz ağrıları, halsizlik ile hafif ateş bulunur. Ayrıca, gözlerde yanma, sulanma ve kızarıklık gibi belirtiler de görülebilir. Grip Grip, virüslerin yol açtığı ve nezleye kıyasla genellikle daha ağır seyreden bir enfeksiyondur. Gripte titreme, yüksek ateş, baş ağrısı ve kas ağrıları gibi semptomlar görülür. Baş ağrısı, göz hareketleriyle artabilir. Genellikle 38.5 dereceyi aşan ateş üç -beş gün sürebilir, bazen yedi güne kadar uzayabilir. Grip, ayrıca göğüs ağrısı, bulantı, kusma ve karın ağrısı gibi ek şikayetlere neden olabilir.
Orta Kulak İltihabı (Otit)
Orta kulak iltihabı, mikropların neden olduğu enfeksiyonlar sonucu kulakta sıvı birikimi ve iltihap oluşmasına yol açar. Bu durum, işitme kaybı, kulakta ağrı ve akıntıya ek olarak ateş de meydana getirebilir.
Sinüzit
Sinüzit, sinüslerin iltihaplanması sonucu ortaya çıkar ve belirtileri sinüslerin konumuna göre değişebilir. Temel belirti, gözlerin üstü, burun kenarları ve göz altlarında oluşan basınçtan kaynaklanan ağrıdır. Ayrıca, lokalize baş ağrısı, ses değişiklikleri, yüksek ateş, öksürük ve pürülan geniz akıntısı gibi semptomlar da görülebilir.
Farenjit
Farenjit, genellikle kuru öksürük, boğaz ağrısı, boğazda yanma hissi ve hafif ateş ile kendini gösterir. Üç günden uzun süren ateş, devam eden boğaz ağrısı ve yutkunmada güçlük varsa, bakteriyel bir enfeksiyon olasılığını değerlendirmek için doktora başvurulmalıdır.
Tonsillit (bademcik enfeksiyonu)
Akut tonsillit, bademcik iltihabında şu belirtileri gösterebilir:
- Yüksek ateş (39-40 dereceye kadar çıkabilir), üşüme, titreme
- Bademciklerin şiş, kırmızı ve iltihaplı olması
- Kulak ağrısı
- Şiddetli boğaz ağrısı
- Yutkunmada zorlanma veya rahatsızlık
- Halsizlik, genel vücut ağrıları, eklem ağrıları
- Boyundaki lenf bezlerinde şişlik ve hassasiyet
- Baş ağrısı
- İştahsızlık
- Kötü ağız kokusu
- Ses değişiklikleri
- Çocuklarda ayrıca mide bulantısı, kusma ve karın ağrısı gibi ek belirtiler de görülebilir.
Larenjit
Larenjit, aniden ortaya çıkan boğuk ve havlama tarzında öksürük, ses kısıklığı ve kaba, kalın ses ile belirginleşir. Bu belirtiler, ses tellerinin iltihaplanması nedeniyle solunum yollarının daralması sonucu ortaya çıkar.
Bronşiyolit
Bronşiyolit, küçük hava yollarının iltihaplanmasıdır ve genellikle 6 ay ile 2 yaş arasındaki çocuklarda görülür. Solunum sıklaşır, hırıltılı hale gelir ve öksürük artar. Burun tıkanıklığı da sıkça rastlanır. Ateş, çocuğun bağışıklık durumuna bağlı olarak gözlemlenmeyebilir.
Bronşit
Bronşit, daha büyük çocuklarda yoğun balgam üretimi, hırıltılı solunum ve öksürük nöbetleri ile kendini gösterir. Ateş genellikle 38 dereceyi geçmez. Tanı, çocuğun klinik durumu ve röntgen görüntüleri doğrultusunda konur.
Pnömoni (Zatürre)
Pnömoni, havaların soğumasıyla birlikte görülme sıklığı artan bir hastalıktır. Temel belirtileri, diğer üst solunum yolu enfeksiyonlarıyla benzerdir; öksürük, ateş, titreme, baş ağrısı, halsizlik, karın ağrısı ve karında şişkinlik gibi. Ancak, öksürük genellikle daha şiddetli ve balgamlıdır, ateş ise daha yüksek ve inatçı olabilir.
Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Neden Olur?
Solunum sistemine bir virüs veya bakteri girdiğinde, üst solunum yolu enfeksiyonu gelişebilir. Bu hastalık, enfekte olmuş yüzeylere dokunulduğunda veya hasta bir kişiyle el sıkışıldığında da ortaya çıkabilir. Eller ağız, burun veya gözlere dokunduğunda, mikroplar vücuda girer ve enfeksiyona neden olabilir. RSV, rhinovirüs, koronavirüs, influenza ve adenovirüs gibi virüsler çocuklarda sık üst solunum yolu enfeksiyonlarına yol açarlar.
Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Önlemenin Yolları Nelerdir?
Üst solunum yolu enfeksiyonlarını önlemek için enfekte yüzeylerden kaçınmak, maske takmak ve elleri düzenli olarak yıkamak etkili yöntemler arasındadır. Ayrıca, bu enfeksiyonları önlemek için aşağıdaki tavsiyelere de dikkat edebilirsiniz:
- Besinlerle teması önlemek amacıyla yemek hazırlamadan önce ellerinizi yıkayın.
- Öksürürken veya hapşırırken kolunuza ya da bir mendile yapın.
- Hasta bireylerle yakın temastan kaçının.
- Bol miktarda sıvı tüketin.
- Beslenmenize özen gösterin.
- Yeterli uyku almaya özen gösterin.
- Sigara içmeyi bırakın.
- Evinizi kış aylarında sık sık havalandırın.
- Düzenli sağlık kontrollerinizi aksatmayın.
Üst Solunum Yolu Enfeksiyonu Nasıl Geçer? Tedavisi Nasıl Olur?
Viral üst solunum yolu enfeksiyonları için kesin bir tedavi mevcut değildir. Bazı ilaçlar semptomları hafifletebilir, ancak bu ilaçlar çocukların iyileşme süresini kısaltmaz. Uzman doktor, hastalığın belirtilerine göre ağrı kesici, ateş düşürücü, burun spreyi veya boğaz spreyi reçete edebilir. Tedavinin başarılı olabilmesi için destekleyici yaklaşımlar da büyük rol oynar. Bu yaklaşımlar şunlardır:
- Çocukların sıvı alımını artırmak gereklidir.
- Sigara dumanından kaçınılmalıdır.
- Burun temizliği ve aspirasyon işlemleri için serum fizyolojik tercih edilmelidir.
- Hafif ateş veya huzursuzluk varsa, analjezikler verilebilir.
- Burun akıntısı ve tıkanıklığını gidermeye yönelik tedavilerin etkinliği sınırlıdır ve sadece doktor tavsiyesiyle uygulanmalıdır.
- Aspirin kesinlikle kullanılmamalıdır.
- Antibiyotikler, bakterilere karşı etkilidir ancak virüsleri öldürmez. Viral enfeksiyonlarda gereksiz antibiyotik kullanımı, bakterilerin direnç geliştirmesine yol açar ve gerçek ihtiyaç duyulduğunda etkili olmayabilir. Antibiyotikler sadece doktor önerisiyle kullanılmalıdır.
Akut üst solunum yolu enfeksiyonları, burun, sinüsler ve boğazı etkileyen hastalıklardır ve üst solunum yollarını kapsar. Bu enfeksiyonlar, bakteriler ve virüsler tarafından tetiklenir ve grip, sinüzit ile bademcik iltihabı gibi durumlara yol açabilir.
- Soğuk algınlığını gripten ayırmak önemlidir. İşte temel farklar:
- Soğuk algınlığında ateş genellikle yoktur veya hafif seyreder; gripte ise yüksek ateş sık görülür.
- Üst solunum yolu enfeksiyonlarında baş ağrısı zaman zaman görülürken, gripte bu genellikle sürekli bir belirti olarak kendini gösterir.
- Soğuk algınlığında hapşırık sık görülürken, gripte hapşırık daha nadir görülür.
- Soğuk algınlığında hafif öksürük görülürken, gripte öksürük daha şiddetlidir.
- Soğuk algınlığında halsizlik hafif olup çocukların enerji düzeyi fazla etkilenmezken, gripte halsizlik daha belirgindir ve haftalarca sürebilir.
- Soğuk algınlığında boğaz ağrısı sıkça yaşanırken, gripte bu semptom nadiren görülür.
Hasta bireylerden uzak durmak genellikle ideal bir önlem olsa da, her zaman mümkün olmayabilir.
Çocukların elleriyle ağızlarına ve gözlerine dokunmaları enfeksiyon riskini artırabilir. Bu nedenle, sık sık el yıkama alışkanlığının çocuklara kazandırılması son derece önemlidir.
Özellikle pek çok çocuğun bir arada bulunduğu alanlarda, oyun alanları ve oyuncakların düzenli ve etkili bir şekilde temizlenmesi büyük önem taşır.
Çocuğun bulunduğu ortam sık sık havalandırılmalıdır. Ev ve okulda odalar arasında fazla ısı farkı olmamalıdır.
Tabiki dengeli beslenme, paketli gıdalardan uzak durmak, erken saatte uyuma ve açık havada egzersiz bağışıklık sistemini güçlendirecek ve mikroplara karşı savaşımızı güçlendirecektir.
Üst solunum yolu enfeksiyonu olan bir kişi, hapşırma veya öksürme yoluyla hastalığa neden olan virüsü etrafa yayabilir. Bu virüs, havada damlacıklar şeklinde bir kişiden diğerine geçebileceği gibi, doğrudan temas veya ortak kullanılan oyuncaklar gibi eşyalar aracılığıyla da bulaşabilir.
Üst solunum yolu enfeksiyonları genellikle sonbahar ve kış aylarında görülür. Bununla birlikte, hava sıcaklığının düşmesi veya çocuğun üşümesi ile doğrudan bir bağlantısı yoktur. Bazen ilkbahar ve yaz döneminde de görülebilir.
