Çocuklarda Laktoz İntoleransı
Laktoz intoleransı, vücudun laktozu doğru bir şekilde sindirememesi durumudur ve bu genellikle mideye yeterli laktaz enziminin ulaşmaması sonucu gelişir. Kısacası süt şekeri olan laktozun sindirilmesindeki yetersizliktir. Genellikle laktoz içeren gıdalar tüketildikten sonra 30 dakika ila 2 saat içinde görülmeye başlar. Çocuklarda laktoz sindiriminin kontrolü için, en az 2 hafta boyunca çocuğun beslenmesinde yer alan tüm süt ve süt ürünleri çıkarılarak belirtilerin olup olmadığının gözlemlenmesi önerilir. Laktoz, süt ve süt ürünlerinde bulunan karmaşık bir şekerdir. Özellikle anne sütü, inek sütü ve diğer süt ürünlerinin içeriğinde bulunur; anne sütü ve bebek mamalarının yaklaşık %7'sini oluşturur. Laktaz, bu şekeri parçalayarak vücudun faydalanabilmesini sağlayan bir enzimdir.
Laktoz, bebeklerin sağlığı ve gelişimi açısından oldukça önemlidir. Bebeğinizin enerji ihtiyacının yaklaşık %40’ını karşılar ve aynı zamanda kalsiyum ile demirin emilimine yardımcı olur.Çocuklardaki laktoz intoleransı nedir ve neler yapılabileceğini Adana’da hizmet veren çocuk doktoru Uzm. Dr. Songül Uzgelir anlattı.
Laktoz İntoleransının Nedenleri
Laktoz intoleransının üç ana nedeni bulunmaktadır, bunlar:
Hipolaktazi
Bu durum, çocuğunuzun laktaz enzimlerinin zamanla azalmasıyla meydana gelir. Bu genetik durum, nüfusun yaklaşık %70'inde rastlanmaktadır. Belirtileri genellikle beş yaş civarında ortaya çıkar, ancak gençler ve genç yetişkinler için daha belirgin hale gelebilir. Çocuklar, genelde diyetlerinde düşük miktarda laktozu tolere edebilirler.
Konjenital Laktaz Eksikliği (Alaktazi)
Bu durum, bebeklerin doğuştan hiç laktaz enzimi bulundurmaması ile ilgilidir. Genetik bir sorun olmasına rağmen oldukça nadirdir. Bu tür laktoz intoleransı yaşayan bebeklerde, yaşamlarının ilk günlerinden itibaren ciddi ishal görülür. Büyüyüp gelişebilmeleri için doğdukları andan itibaren özel bir beslenme düzenine ihtiyaçları vardır.
İkincil Laktoz İntoleransı
Bu tip intolerans, çocuğun sindirim sisteminin, örneğin gastroenterit gibi bir bağırsak enfeksiyonu nedeniyle zarar görmesi sonucu ortaya çıkabilir. Bu durum genellikle kısa süreli olup, birkaç hafta içinde kendi kendine iyileşme gösterebilir. Ayrıca, çölyak hastalığı gibi diğer sağlık sorunları da ikincil laktoz intoleransına neden olabilir. Bu durumlar uygun bir şekilde tedavi edildiğinde, laktoz intoleransı daha az problem oluşturmaya başlar.
Laktoz İntoleransının Yaygın Semptomları
Bebeklerde ve çocuklarda laktoz intoleransının belirtileri şunları içerebilir:
- Gaz
- Mide ağrısı ve şişlik
- Mide bulantısı
- İshal
- Karın ağrısı
Laktoz intoleransı olan bebeklerde ayrıca şu semptomlar da görülebilir:
- Pişik
- Huysuzluk
- Emzirme sırasında bağlanma güçlüğü
- Kilo alamama
Ancak bu belirtiler, her zaman laktoz intoleransı olduğu anlamına gelmez. Bu semptomlar, sağlıklı bir şekilde emzirilen bebeklerde de sıkça gözlemlenebilir. Eğer bebeğinizde veya çocuğunuzda laktoz intoleransı olabileceğini düşünüyorsanız, mutlaka bir doktora danışmalısınız.
Ayrıca, laktoz intoleransı, inek sütü alerjisi gibi bazı gıda alerjileriyle karıştırılabilir. Gıda alerjilerine dair yaygın belirtiler arasında kusma, kan veya mukus içeren ishal, kurdeşen ve egzama bulunur. Bu semptomlar, laktoz intoleransı ile ilişkili değildir. Eğer çocuğunuzda bu tür belirtiler varsa, bir değerlendirme için doktorunuza başvurmalısınız.
Laktoz İntoleransının Teşhisi
Laktoz intoleransını belirlemenin iki ana yöntemi vardır:
Hidrojen nefes testi: Bu test, çocuğun nefesindeki hidrojen gazı seviyesini ölçer. Laktoz intoleransı olan çocukların nefeslerinde daha yüksek hidrojen düzeyleri bulunur. Ancak bebeklerde pratikte kullanılmaz.
Eliminasyon diyeti: Bu yöntem, çocuğun diyetinden laktoz içeren gıdaları en az iki hafta çıkararak semptomların düzelip düzelmediğini kontrol etmeyi içerir. Eğer laktozlu gıdalar tekrar verilince semptomlar geri dönüyorsa, bu durum laktoz intoleransının varlığını gösterir.
Laktoz intoleransı ile gıda alerjisinin bazı belirtileri benzerlik gösterdiğinden, laktoz intoleransının teşhisi bazen zor olabilir.
Bebeklerde Laktoz İntoleransı
Bebeklerde laktoz intoleransı genellikle belirli bir sebepten kaynaklanır. Hangi nedenden dolayı olursa olsun, bebeğinizin bu belirtileri yaşarken onu rahatlatmak oldukça önemlidir.
Konjenital (Doğuştan) Laktaz Eksikliği
Eğer bebeğinizde konjenital laktaz eksikliği söz konusuysa, aile doktoru, çocuk uzmanı ve diyetisyeniniz, tedavi sürecinde size yol göstermelidir.
İkincil Laktoz İntoleransı
Gastroenterit nedeniyle gelişen ikincil laktoz intoleransı olan ve hala anne sütü alan bir bebekte emzirmeye devam etmek önemlidir. Sütten kesmek genellikle önerilmez, zira anne sütünün sağladığı pek çok besin avantajı vardır ve laktoz, bebeğinizin sağlıklı gelişimi için faydalıdır. Çocuğunuz genellikle az miktarda laktoz alımını tolere edebilir, bu nedenle alımı kademeli olarak artırmak, vücudunun daha fazla laktaz üretmesine yardımcı olabilir.
Eğer bebeğiniz mamayla besleniyorsa veya formül tercih etmeyi düşünüyorsanız, düşük laktozlu veya laktoz içermeyen mamalar kullanmadan önce mutlaka doktorunuza veya bir diyetisyene danışmalısınız. Çocuğunuz altı ayından küçükse, soya bazlı bebek mamalarından kaçınılması önerilmektedir.
Büyük Çocuklarda Ve Gençlerde Laktoz İntoleransı Tedavisi
Eğer büyük veya genç çocuğunuza laktoz intoleransı tanısı konursa, diyetindeki laktoz miktarını azaltmak faydalı olabilir. Ancak çocuğunuz, günlük beslenmesinde diğer gıdalarla birlikte az miktarda laktoz içeren yiyecekler tüketiyorsa, laktozlu ürünleri tamamen diyetten çıkarmanız gerekmez.
Laktoz intoleransı için tüketilmesi uygun besinler:
Laktoz intoleransı olan çocuklar için uygun bazı gıdalar şunlardır:
Düşük laktozlu peynirler: Çedar, mozzarella, parmesan ve hellim gibi peynirler genellikle düşük laktoz içerir.
Yoğurt: Yoğurtta bulunan probiyotik bakteriler, laktozu parçalayarak sindirimine yardımcı olur, bu nedenle çocuklar için genellikle uygundur.
Kalsiyum ile zenginleştirilmiş soya ürünleri: Soya yoğurdu, soya sütü, soya dondurması ve soya peyniri gibi ürünler iyi birer alternatif olabilir.
Laktozsuz inek sütü: Laktoz içermeyen sütler, çocukların beslenmesinde rahatlıkla kullanılabilir.
Tereyağı ve krema: Bu ürünler düşük miktarda laktoz içerir ve yemeklerde genellikle sorun yaratmaz.
Diğer sağlıklı gıdalar: Ekmek, tahıllar, meyveler, sebzeler, et ve diğer protein kaynakları, laktoz intoleransı olan çocuklar için uygundur.
Tam yağlı süt: Diğer sütlere oranla yağ oranı yüksek olduğu için laktoz emilimi daha kolay olabilir. Bu nedenle, laktoz intoleransı yaşayan çocuklar için daha uygun bir alternatif sağlar.
Dikkat edilmesi gereken yiyecekler:
Laktoz intoleransı olan çocuklar için dikkat edilmesi gereken bazı gıdalar şunlardır:
Sütlü dondurma ve tatlılar: Bu ürünler genellikle laktoz içerebilir; bu nedenle tüketim öncesinde etiketlerin okunması önemlidir.
Krem peynir ve işlenmiş peynirler: Bu tür peynirler de laktoz bulundurabilir; dolayısıyla içerikleri kontrol edilmelidir.
Hazır patates püresi ve sebzeler: Süt eklenerek hazırlanmış olan bu ürünlerde laktoz bulunabilir.
Ayrıca, aşağıdaki gıdaların da içeriği gözden geçirilmelidir:
Bisküvi ve kekler: Laktoz içerebileceği için tüketiminde özen gösterilmesi gereken ürünlerdir.
Çorbalar: Hazır çorbalarda süt veya süt türevleri bulunabilir.
Mayonez: Bazı mayonez türlerinde süt bileşenleri yer alabilir.
Sütlü çikolata: Bu tür çikolatalar laktoz içerdiğinden, tüketim öncesinde kontrol edilmelidir.
Bebeklerde Aşırı Laktoz Yüklenmesi
Laktoz aşırı yüklenmesi, laktoz intoleransı ile karıştırılmamalıdır. Bu durumda, laktaz enziminde bir sorun yoktur; aksine, aşırı yüklenme, bebeğin bir seferde çok fazla laktoz alması ve bunun tamamını sindirememesi sonucu ortaya çıkar.
Laktoz aşırı yüklenmesi şu durumlarda görülebilir:
- Annelerin doğum sonrası dönemlerinde, süt miktarının artması nedeniyle
- emzirme sırasında göğsün boşaltılmadan değiştirilmesi
- Emzirilen bebeklerin, genellikle kısa sürelerle ama sık sık beslenme alışkanlığı
- Bebeklerin, emmeye başladıkları ilk sütten daha fazla miktarda tüketim yapmaları (ilk süt, bebeğin susuzluğunu gidermeye yönelik daha az yağ içerir ve sonraki sütten daha az kalori sağlar)
- Eğer bebeğinizde aşırı laktoz yüklenmesi belirtileri gözlemlerseniz, onu her iki memeden de yeterince süt alacak şekilde beslemeye dikkat edin. Bir memeyi tam boşalttığınızdan emin olun. Bir sonraki emzirme son bıraktığınız memeden başlayın.
