Çocuklarda Kabızlık
Kabızlık, dışkının sertleşmesi ve zorlanarak dışkılanması durumudur. Dışkılama sıklığı kişiden kişiye değişiklik gösterebilir, ancak çocuklarda genellikle iki günde bir ya da bir günde iki kez dışkılamak normal kabul edilir.
Anne sütüyle beslenen bebekler genellikle daha sık dışkılar. Kabızlık, bebeklerde ve çocuklarda yaygın bir sağlık sorunudur ve beslenme alışkanlıkları ile kullanılan ilaçlar gibi çeşitli etmenlerden kaynaklanabilir.
Tedavinin ilk adımı, kabızlığın nedenini belirlemek ve buna yönelik beslenme ve yaşam tarzı değişiklikleri yapmaktır. Ayrıca, çocuğun tuvalet alışkanlıklarını düzenlemek ve doktorun önerdiği ilaçları kullanmak sorunun çözümüne yardımcı olabilir.
Eğer kabızlık sonucu oluşan anal fissürlerden dolayı rektal kanamalar yaşanıyorsa, bu durum genellikle ciddi bir endişe kaynağı olmasa da, kanamanın başka nedenlerden kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek için doktor muayenesi gerekebilir.
Adana’da hizmet veren çocuk doktoru Uzm. Dr. Songül Uzgelir çocuklarda kabızlık problemini anlattı.
Çocuklarda Olağan Dışkılama Sıklığı Nedir?
Bir çocuğun dışkılama sıklığı ne olursa olağan kabul edilir? Günde üç kez ile üç günde bir arasında dışkılamak normal olarak değerlendirilir. Okul öncesi yaş grubundaki çocuklar için haftada üç kezden az dışkılamak, okul çağındaki çocuklar için ise haftada iki kezden az dışkılamak anormal sayılır ve bu durum kabızlık belirtilerinin ortaya çıkma riskini artırır.
Kabızlıkla Beraber Görülen Problemler
- Çocuklarda sert ve ağrılı dışkılama,
- Anüs etrafında yırtık veya çatlak (anal fissür),
- Dışkıda kan görülmesi,
- Dışkılamayı erteleme veya tuvalet ihtiyacını gizleme,
- Karın ağrısı ve düzensiz beslenme alışkanlıkları.
Bu sorunlar, kabızlığın sonucunda meydana gelse de, aynı zamanda kabızlığın başlamasına neden olan faktörler de olabilir. Örneğin, anüste meydana gelen bir yırtık dışkılama sırasında ağrıya neden olabilir, bu da çocuğun dışkısını tutmasına ve zamanla kabızlık gelişmesine yol açabilir. Uzun süreli ve tedaviye rağmen devam eden kabızlık, çocukta davranışsal değişikliklere yol açabilir. Sonuç olarak, kabızlık, dışkılama alışkanlığındaki değişiklikler ve buna bağlı belirtilerle tanımlanabilir.
Çocuklarda Kabızlığın Nedenleri Nelerdir?
En sık rastlanan kabızlık türü, genellikle ek gıdaya geçtikten sonra yeni besinlerin tanıtılması aşamasında veya tuvalet eğitimi sırasında ortaya çıkar.
Bu durumda besinlerin türü kadar çocuğun bireysel özellikleri de önemli bir rol oynar. Basit kabızlık dışında, ilaç kullanımı (örneğin demir takviyeleri) ve bazı sağlık sorunları da kabızlık sebepleri arasında yer alabilir. Bu sağlık sorunlarından bazıları şunlardır:
Bebeklerde:
- Anne sütü döneminde annenin kabızlığı,
- Katı gıdalara geçiş sürecinde ya da mama konsantrasyonunun değiştirilmesi,
- Anne sütünden inek sütüne geçiş yapıldığında, fazla miktarda inek sütü tüketimi bebeklerde sorun yaratabilir. Özellikle 1 yaşına kadar bebeklere inek sütü verilmemelidir,
- Diş çıkarma ve emekleme döneminde hatalı beslenme,
- Bebeklik döneminde kullanılan demir ilaçları.
Çocuklarda:
- Lif ve posa içermeyen katı gıdalarla beslenme,
- Sürekli karbonhidrat ve lif içermeyen yiyeceklerin tüketilmesi,
- Yetersiz su tüketimi,
- Fast-food ve abur cubur tüketimi,
- Okul döneminde tuvalet ihtiyacını erteleme veya oyun/çizgi film yüzünden tuvalete gitmeme,
- Dışkılama sırasında ağrı nedeniyle tuvalete gitmeyi reddetme,
- Tiroid hormonlarının az salgılanması (hipotiroidi),
- Kalın bağırsakta sinir sisteminin yeterince gelişmemesi (gerekirse cerrahi müdahale gerektirir),
- Doğuştan gelen bağırsak genişliği veya yavaşlığı gibi sorunlar,
- Anal fissür veya makat darlığı gibi anüs problemleri,
- Ailede meydana gelen değişiklikler, örneğin yeni bir kardeşin doğması, okula başlama ya da ebeveynlerin ayrılması gibi durumlar,
- Kullanılan ilaçların yan etkileri.
Bu liste genişletilebilir ve mevcut kabızlığın bu tür sorunlardan kaynaklanıp kaynaklanmadığını belirlemek için bir uzmana danışmak gereklidir. Kabızlık önemsenmezse tedavi gecikebilir.
Kabızlığın Belirtileri Nelerdir?
Bebeklerde Kabızlık Belirtileri:
Bebekler arasında dışkılama sıklığı değişkenlik gösterebilir; bazı bebekler günde birkaç kez dışkı yaparken, diğerleri 2-3 günde bir dışkılar. Bu durumun kendisi genellikle endişe verici değildir.
Ancak, bebek dışkılama sırasında zorlanıyor, dışkısı sert ve bu süreçte acı çekiyorsa, bu durum kabızlığın gerçek bir göstergesi olabilir.
Kabızlık bebeklerde huysuzluğa, ağlama nöbetlerine ve uykusuzluğa neden olabilir. Ayrıca, karın ağrısı, huzursuzluk ve anüs bölgesinde çatlaklar da görülebilir.
Doktorunuz, bebeğinizin kabızlığını hafifletmek için beslenme değişikliği önerisinde bulunabilir. Eğer kabızlık devam eder ve bebeğinizde karın ağrısı, bulantı veya kusma gibi belirtiler varsa, derhal doktorunuza başvurmalısınız.
Çocuklarda Kabızlık Belirtileri:
- Tuvalete birkaç gün gitmemek,
- Tuvalet sırasında zorlanmak ve sert dışkı üretmek,
- Ayak parmaklarının ucunda durmak veya bağırsak hareketini tutmaya çalışırken dans eder gibi görünmek,
- Karın ağrısı ve şişlik,
- İç çamaşırında dışkı sızıntıları,
- Enkoprezi: Bağırsaklarda biriken sert dışkının, daha yumuşak dışkıların altına kaçmasına neden olması,
- Dışkının mesaneye baskı yaparak idrar kaçırma sorununa yol açması,
- Makatta kan görünmesi,
- Sık sık idrar yolu enfeksiyonları yaşanması,
- İştahsızlık,
- Normalden farklı huysuz davranışlar sergileme.
Bu belirtiler, çocuğunuzda kabızlık problemi yaşandığını gösterebilir ve tedavi edilmesi gerekebilir.
Kabızlığın Geçmediği Durumlarda
Eğer kabızlık şiddetlenir veya kullanılan ilaçlar etkili olmazsa, daha kapsamlı bir değerlendirme için Çocuk Gastroenterolojisi uzmanına başvurulmalıdır. Bu aşamada, kabızlığın nedenlerine dair testler tekrar yapılır ve gerekli ileri incelemeler gerçekleştirilir.
Kabızlığın Kritik Belirtileri
- İshal ataklarının başlaması,
- Makattan kan gelmesi,
- Dışkılamada tamamen başarısızlık.
Bu belirtiler görüldüğünde, kolonoskopi, rektoskopi ve rektal manometri gibi daha detaylı incelemeler yapılabilir. Ayrıca, tedavi sürecinde bir Çocuk Cerrahisi uzmanına danışmak gerekebilir.
Çocuklarda Kabızlığın Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Kabızlığın başlangıcı, bebek veya çocuğun dışkılama sırasında güçlük çekmesi ve acı hissetmesi olarak ortaya çıkar. Bu durum, bazen o kadar rahatsız edici olabilir ki, bebek ağlayabilir. Dışkı aralıkları giderek uzar ve bebek bezini değiştiren kişi, dışkının seyrekleştiğini ve kıvamının giderek sertleştiğini gözlemleyebilir.
Ancak, kendi başına dışkılayabilen çocuklarda bu seyrek dışkılama genellikle fark edilmeyebilir. Genellikle hata, dışkının tamamen sertleşmemiş olmasıdır. Dışkının kıvamındaki belirgin sertleşmeler, çocuğun dışkısı çok sert olmasa bile kabızlık işareti olarak değerlendirilmelidir.
Çocuklarda tuvalet aralıkları arasında karın ağrısı veya ara sıra kusma gibi belirtiler yaşanabilir. Daha büyük çocuklarda, dışkının ilk kısmı genellikle kuru, sert ve büyük olabilir, bazen üzerinde çizgi şeklinde kan ya da küçük sert parçalar görülebilir. Eğer kan miktarı fazlaysa, başka önemli sağlık sorunlarının da göz önünde bulundurulması gerekir.
Kabızlık teşhisi koymak amacıyla doktor, çocuk üzerinde fiziksel bir inceleme yapar ve aynı zamanda çocuğun beslenme düzeni ile tuvalet alışkanlıkları hakkında bilgi toplar. Bu bilgiler şunları içerebilir:
- Tuvalet alışkanlıkları ve dışkılama sırasında yaşanan zorluklar,
- Beslenme alışkanlıkları,
- Tuvalet eğitimi süreci,
- Mevcut sağlık sorunları,
- Kullanılan ilaçlar.
Fiziksel muayene sırasında doktor, karında şişlik veya hassasiyet olup olmadığını kontrol eder ve rektumda çatlak, kanama veya tıkanma olup olmadığını inceler. Ayrıca altta yatan sorunları belirlemek için laboratuvar testleri ve ultrason yapabilir.
Çocuklarda Kabızlığın Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Uzun süreli veya yetersiz tedavi edilen kabızlık, anüs çevresinde çatlakların oluşmasına neden olabilir. Zamanla, anüs çevresinde mor renkte damar genişlemeleri görülebilir ve tedavi edilmezse, bu durum ilerleyen yaşlarda hemoroid (basur) halini alabilir.
Kabızlık uzun süre devam ettiğinde, dışkılama mekanizması bozulabilir ve bu durum gaitanın kontrol edilmesi veya tamamen tutamama gibi zorlu durumlarla sonuçlanabilir. Bu nedenle, tedavi sürecinde ilk başta elde edilen olumlu sonuçlara bakarak tedaviye ara verilmemeli, kabızlığın tekrarlamaması için titizlikle devam edilmelidir.
Tedavi sırasında kabızlık yapabilecek bilinen gıdalar (örneğin beyaz un, ekmek, makarna,pirinç, muz, elma, havuç, kola, çay ve aşırı miktarda inek sütü) diyetten çıkarılmalıdır. Bebeklere bu tür besinleri sunarken aşırıya kaçılmamalı ve dikkatli olunmalıdır.
İnek sütü tüketiminin fazla olduğu çocuklarda kabızlık ortaya çıkabiliyor, bu yüzden bu besini suçlayanlar da bulunmaktadır. Şiddetli kabızlık durumlarında, dışkıyı yumuşatıcı ilaçların bir doktorun gözetiminde kullanılması çözüm sağlayabilir. Eğer anal fissür (çatlak) mevcutsa, tedavi edilmeli ve çocuğun acı duymadan dışkı yapabilmesi için tedaviye devam edilmelidir.
Çocuklarda sağlıklı tuvalet alışkanlığı kazandırmak için bazı öneriler şunlardır: Dışkılama isteği genellikle beklenmedik zamanlarda ortaya çıkar ve ertelenir. Her ertelenme kabızlığa bir adım daha yaklaşmaktır. Çocukların her gün belirli bir zaman diliminde, örneğin kahvaltı sonrası, dışkı yapmalarına alışmaları, ömür boyu rahat etmelerine yardımcı olabilir.
Çocuklar arasında dışkı kontrolü yeteneği değişkenlik gösterebilir; ancak bu yetenek çoğunlukla 1-3 yaşları arasında gelişir. Bu eğitim sürecinde çocuklara baskı yapılmamalı, onları cesaretlendirmek yeterlidir. Tuvalet eğitimi ceza ile ilişkilendirilmemeli ve bunun doğal bir vücut işlevi olduğu uygun bir dille anlatılmalıdır.
Kabızlık, çocuklarda bir dizi soruna yol açabilir ve bu sorunlar arasında anüs çevresinde çatlaklar, fistüller, dışkı kaçırma veya hemoroid gibi problemler yer alabilir. Bu tür durumlarda, cerrahi müdahale dahil farklı tedavi yöntemleri uygulanabilir.
Evde Yapılabilecek Kabızlık Tedavisi
Kabızlığın çözülmesi, genellikle beslenme alışkanlıklarını gözden geçirmeyi, sıvı ve yumuşak yiyeceklerle beslenmeyi, tuvalet alışkanlığını öğretmeyi ve bazı ilaçları içeren bir yaklaşımı gerektirir. Bu sürecin uzun vadeli ve düzenli bir takip gerektirdiği unutulmamalıdır, bu yüzden sabırlı ve dikkatli olmak önemlidir. Eğer makat darlığı veya çatlak gibi durumlar gelişirse, bu durumlar ciddiye alınmalıdır.
Bir çocuk gastroenterologu ile görüşmek, kabızlığa neden olabilecek etmenlerin belirlenmesini ve bu etmenlerin düzeltilmesini sağlar. Ayrıca, kabızlığı tetikleyebilecek tüm besinlerin diyet dışı bırakılması, beslenme alışkanlıklarının düzenlenmesi ve çocuğun öğretmenleri ve bakıcılarıyla koordinasyon sağlanması gereklidir.
Çocuğun tuvalet eğitimine karşı kaygı duymaması için açık iletişim kurmak ve gerektiğinde bir pedagog veya çocuk psikiyatrisi uzmanıyla görüşmek, sorunun çözümüne yardımcı olabilir.
Kabızlığı önlemek için diyet değişiklikleri yapmak kolay görünebilir, ancak uygulamada zorluk yaşanabilir ve bu nedenle pedagojik destek alınması gerekebilir.
Kabızlık Nedeniyle Oluşan Diğer Sorunların Tedavisi
Anal Fissür Tedavisi: Kabızlığın tedavisinin yanı sıra, anal fissürün iyileşmesi için ılık oturma banyoları ve ağrı kesici kremler kullanılması önerilir.
Bu uygulamalar, anal fissürün iyileşme sürecini hızlandırabilir ve rahatlatıcı etkiler sağlayabilir.
Makat Sarkması: Doktor tarafından rektumun eski yerine geri getirilmesiyle manuel bir müdahale yapılabilir. Ayrıca, doktorun önerdiği bağırsak hareketlerini düzenleyen ilaçlar veya gliserin fitilleri de kullanılabilir.
Dışkı Kaçırma:Dışkı yumuşatıcı ilaçlar ile dışkının daha kolay geçişi mümkün olabilir.
Çocuğa suçlama veya ceza vermektense, destekleyici ve olumlu bir iletişim kurmak önemlidir.
Aile içindeki ilişkilerde sorunlar varsa, bir psikologdan yardım alınabilir.
Çocuğun stres altında olup olmadığını değerlendirip, sorunları ve çözümleri araştırmak gerekebilir.
Düzenli bir tuvalet alışkanlığının kazandırılması ebeveynler tarafından sağlanmalıdır.
Lifli besinler, bol miktarda meyve ve sebze ile su tüketimi dışkılamayı kolaylaştırabilir.
Çocuğun Yapması Gerekenler:
- Düzenli fiziksel aktiviteler yapmak, örneğin asansör yerine merdiven kullanmak, yürümek veya koşmak, bağırsak sağlığına yardımcı olabilir.
- Tuvalet ihtiyacı hissettiğinde hemen tuvalete gitmek ve bağırsakların tamamen boşalmasını sağlamak önemlidir.
- Gün boyunca yeterli miktarda su içmek gereklidir.
- Bol miktarda sebze ve meyve tüketmek faydalıdır.
- Ekmek tüketimini tercih ediyorsa, esmer ekmekleri seçmek daha sağlıklı olabilir.
- lifli ürünleri bol sıvı ile birlikte tüketmek yararlı olabilir.
- Fast food, kakao ve çikolata gibi paketli gıdalardan ve işlenmiş hazır gıdalardan kaçınmak gerekir.
