Çocuklarda İshal ve Kusma
Akut ishal, özellikle 0-5 yaş aralığındaki çocuklarda yaygın olarak rastlanan bir hastalıktır ve genellikle bağırsakların enfeksiyonu ile kendini gösterir. Bu tür ishaller çoğunlukla virüsler tarafından tetiklenir ve çoğu zaman kendiliğinden iyileşir. İshalin yayılma yolları arasında, virüslerin yer aldığı yiyeceklerin tüketilmesi, kirli suyun içilmesi ve hijyen kurallarına uyulmadan ellerin ağıza götürülmesi yer alır. Bu etkenler, bağırsakların enfekte olmasına ve belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olabilir. Adana’da hizmet veren çocuk doktoru Uzm. Dr. Songül Uzgelir çocuklarda ishal ve kusmayı anlattı.
İshal Nedir?
İshal, dışkılama sıklığının artması, dışkının özelliklerinde meydana gelen değişiklikler ve dışkının daha fazla sıvı içeren ve akıcı bir form alması ile karakterizedir. Çocuklarda ishal genellikle kusma ile birlikte görülür.
0-5 yaş grubundaki çocuklarda ishal sık rastlanan bir durumu ifade eder ve genellikle bir enfeksiyonun belirtisidir. İshal ve kusma belirtileri gösteren çocuklarda, enfeksiyona neden olan bakteriler, parazitler veya virüsler, mide ve bağırsakların iç yüzeyini kaplayan mukozada iltihaplanmaya yol açar. Özellikle virüslerin neden olduğu ishaller genellikle kendiliğinden iyileşir.
İshal Neden Olur?
İshal, genellikle enfeksiyon yapan mikroorganizmaların bulunduğu kontamine yiyeceklerin tüketilmesi, kirli suyun içilmesi ve hijyen eksikliği nedeniyle ellerin ağza götürülmesi yoluyla bulaşır. Bu mikroplar, özellikle insan ve hayvan dışkıları ile kirlenmiş su kaynaklarında yaşar ve bu ortamlar, bakteriyel ve viral enfeksiyonların yayılmasına zemin hazırlar.
İshale Eşlik Eden Bulgular Nelerdir?
İshal genellikle çeşitli ek semptomlarla birlikte görülür. Bu belirtiler arasında mide bulantısı, kusma, karın ağrısı, yüksek ateş, iştahsızlık ve genel yorgunluk bulunur. Kalın bağırsakların etkilendiği ishallerde dışkı, iltihaplı, sümüksü ve kanlı olabilir. Özellikle bebeklerde bu belirtiler emme isteğinde azalma, hareketlerde kısıtlama ve sürekli uyuklama hali gibi ek bulgularla kendini gösterebilir.
Çocuklarda Kaç Tür İshal Görülür?
Akut gastroenterit, genellikle 14 gün veya daha kısa süren bir sindirim sistemi hastalığıdır ve sıklıkla virüsler, bakteriler veya parazitler tarafından tetiklenir. Virüslerin yol açtığı bu tip ishaller, aniden başlar ve genellikle karnın kramplar şeklinde ağrıması ile birlikte iştahsızlık görülür. Bu tür ishaller çoğunlukla kusma ve düşük seviyeli ateş ile birlikte seyreder Bu tip ishaller genellikle 3 ila 6 gün içinde kendiliğinden iyileşir.Persistan ishal, 14 günden uzun süren bir durumdur.Kronik ishal ise sıklıkla bir aydan uzun bir süre boyunca devam eden bir durumdur. Bu tür bir durumda, dışkılama problemleri uzun süre kesintisiz olarak sürer ve sürekli bir rahatsızlık yaratır. Bu durum, dışkılama sorunlarının uzun süre boyunca kesintisiz bir şekilde sürdüğü bir tabloyu ifade eder.
İshalin tedavisi, esas olarak vücutta meydana gelen sıvı ve mineral kaybını dengelemeye yönelik olarak gerçekleştirilir. Bu süreçte, kaybedilen sıvı ve elektrolitlerin yerine konması sağlanarak vücudun dengesi korunmaya çalışılır. Sıvı ve tuz kaybı az olan ishallerde ağız yoluyla sıvı ve su alımı ile denge sağlanır ve genellikle hastaneye yatış gerektirmez. Evde yapılacak basit bir solüsyon hazırlamak yeterli olabilir: 5 su bardağı kaynatılıp soğutulmuş suya 2 yemek kaşığı şeker, 1 çay kaşığı tuz ve 1 çay kaşığı karbonat eklenir. Bu karışım çocuğa düzenli aralıklarla içirilir. Her ishal ve kusma sonrası içirilir.
Vücudun su kaybının belirtileri:
- Dudak ve ağız kuruluğu,
- Artan uyku isteği,
- Gözlerde çökme,
- Nabızda hızlanma,
- İdrar miktarında azalma ve koyu renk
- Karın derisinde büzüşme
Tedavi sürecinde, çocuğun diyetine dikkat edilmesi gerekir. İshal geçene kadar çocuk, yağsız gıdalarla beslenmelidir.
Ağır vakalarda, ağız yoluyla sıvı takviyesi yeterli olmayabilir. Bu durumda hastaneye yatış yapılır ve damar yoluyla sıvı ve elektrolit tedavisi uygulanır.
Anne sütü, bebekleri ishale neden olabilecek enfeksiyonlardan koruyabilir. Anne sütü ile beslenen bebeklerde ishal gelişirse, beslenmeye devam edilmesi ve sık sık emzirmeye devam edilmesi önemlidir.
Bebek mamalarıyla beslenen çocuklarda ise mama hazırlamak için kullanılan suyun kaynatılması ve biberon ile emziklerin sterilize edilmesi gerekmektedir.
Çocuklarda İshal Ve Kusmaya Ne İyi Gelir?
Özellikle küçük çocuklar ve bebekler için ishal sırasında uygun bakım büyük önem taşır. Bu yaş grubundaki çocuklar sıvı ihtiyaçlarını yeterince karşılayamayacakları için, sıvı ve elektrolit kaybı hızla ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Bu nedenle, çocukların yakın takibi ve beslenmeleri dikkatlice yapılmalıdır.
Bunun için:
2 yaş altı bebeklere, her ishal atağından sonra 50-100 ml (yaklaşık yarım ila bir çay bardağı) su verilmelidir. Daha büyük çocuklar için ise, her ishalden sonra 100-200 ml (yaklaşık yarım ila bir su bardağı) su takviyesi yapılmalıdır. Eğer çocuk aynı zamanda kusma yaşıyorsa, sıvı alımının kusmayı daha da kötüleştirebileceğini göz önünde bulundurmak önemlidir. Sıvı takviyesi, birkaç dakikada bir küçük yudumlarla yapılmalıdır.
İshal ve kusma yaşayan bebekler ve küçük çocukların beslenmeleri tamamen kesilmemelidir. Ancak, öğünlerdeki porsiyonlar küçültülmelidir. Bu şekilde, toplam besin alımı dengede tutulur.
İshal durumunda yoğurt, ayran, iyi pişirilmiş et ve et ürünleri, patates, muz gibi besinler önerilir. İshal geçiş döneminde, yemeklerdeki porsiyonlar artırılmamalıdır, çünkü bağırsaklarda besin emilimini sağlayan villüsler ishal nedeniyle zarar
görür ve bu yapılar yeniden iyileşene kadar 2 hafta beklenmelidir. Sonrasında, normal beslenme düzenine geri dönülmelidir.
Doktor reçete yazmadığı sürece, ishal ve kusma durumları için ilaç kullanılmamalıdır. Bu tür ilaçlar yalnızca bir sağlık profesyonelinin önerisi doğrultusunda ve gerekli görüldüğünde kullanılmalıdır. Genellikle probiyotik ve çinko desteği doktorunuz tarafından önerilir.
Çocuklarda Akut İshalde Test Yaptırmak Gerekli Midir?
Eğer belirtiler bir haftadan uzun bir süre devam ediyorsa, seyahatten sonra ortaya çıkmışsa, dışkı içeriğinde kan ve mukus görülüyorsa veya çocuğun genel durumu hastaneye yatmayı gerektiriyorsa, dışkı testi yapılması yararlı olabilir. Bu testler, enfeksiyonun viral, bakteriyel veya paraziter kökenli olup olmadığını belirlemeye yardımcı olur.
Çocuklarda Hangi Durumlarda Mutlaka Tıbbi Yardım Alınması Gerekir?
Altı aydan küçük bebeklerde şu durumlar gözlemleniyorsa dikkatli olunmalıdır:
- Birden fazla ishal atağı yaşanıyor veya ishal 24 saatten uzun sürüyorsa,
- Var olan tıbbi hastalıklar (kalp, böbrek sorunları veya diyabet) bulunuyorsa,
- Dehidratasyon belirtileri ortaya çıkmışsa,
- Bebek aşırı uyku hali veya sersemlik gösteriyorsa,
- Bebek hiç beslenmiyorsa
- Midesi hiçbir şey tutamayacak kadar kusuyorsa,
- Eğer ishal veya kusma esnasında dışkıda ya da kusmukta kan görülüyorsa,
- Şiddetli karın ağrısı çekiyorsa,
- Belirtiler şiddetliyse veya durum daha da kötüleşiyorsa,
- İki günden uzun süren kusma veya dört günden fazla süren ishal devam ediyorsa.
Bu durumlar, acil tıbbi değerlendirme gerektirebilir.
