Çocuklarda Rutin Tarama Nedir ve Çeşitleri Nelerdir?
Bebekler ve çocuklar, rutin sağlık kontrolleri için düzenli aralıklarla doktor muayenesinden geçmelidir. Ortalama büyüme oranlarıyla karşılaştırmak için her muayenede baş çevresi, ağırlık ve boy ölçümleri not alınır. Çocukların hasta olup olmamasına bakılmaksızın rutin sağlık kontrolleri aksatılmamalıdır. Bu, ebeveynlerin çocukları hasta olmasa bile düzenli kontrolleri gerçekleştirmeleri gerektiği anlamına gelir. Uzman doktor, çocuğun gelişimine bakarak bu kontrollerin daha sık olmasını önerebilir. Adana’da hastalarına hizmet veren Uzman Çocuk Doktoru Songül Uzgelir Çocuklarda rutin sağlık taramaları hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
Çocuklar Hangi Sıklıkta Doktora Götürülmeli?
Çocukların sağlığını takip etmek için düzenli muayenelere uymak ve çocuk doktoru ziyaretlerini geciktirmemek büyük önem taşır. Çocukların izleme programı genellikle şu şekilde belirlenmiştir: Doğumda ilk muayene, taburcu olurken bir değerlendirme, taburculuktan 48-72 saat sonra, 7-14 gün arasında, 1. ay, 2. ay, 3. ay, 4. ay, 5. ay, 6. ay, 7. ay, 8. ay, 9. ay 10. ay, 11. ay, 12. ay, 15. ay, 18. ay, 21. ay ve 2 yaşında bir muayene yapılır. İki yaşından itibaren, 5 yaşına kadar her 6 ayda bir, 5 yaşından 18 yaşına kadar yılda bir takip yapılmalıdır.
Sağlıklıyken Bile İzleyin
Çocukların sağlığı iyi görünse bile düzenli izleme önemlidir. Bu izlem sayesinde çocuğun sağlık durumu hakkında kapsamlı bilgi edinilebilir ve olası eksiklikler ya da sorunlar erkenden tespit edilip müdahale edilebilir. Ancak bazen sağlıklı görünen çocukların aileleri, çocuklarını rutin doktor kontrollerine götürmeyi ihmal edebilir. Aşı dönemleri tamamlandığında, bu durumla daha sık karşılaşılabilir. Oysa bu yaklaşım, skolyoz (omurga eğrilikleri), anemi, vitamin eksiklikleri, erken ergenlik nedeniyle boy kısalıkları, bazı kalp hastalıkları ve sessiz idrar yolu enfeksiyonları gibi sağlık sorunlarının gözden kaçmasına neden olabilir.
Büyümenin hızlandığı dönemlerde vücudun ihtiyaçları değişebilir. Bu dönemlerin kendine özgü izleme kriterleri ve sıklıkları olabilir. Büyümenin en hızlı olduğu birinci dönem 0-1 yaş arasıdır; ikinci büyük hızlanma ise ergenlik çağında görülür. Çocukluk döneminde büyüme ve gelişimi izlemek için hangi dönemlerde, hangi test ve muayenelerin yapıldığını bilmek önemlidir.
Doğum Sonrası Sağlık Kontrolü
Doktorlar, doğumdan sonra bebeğin doğum ağırlığını, boyunu ve baş çevresini ölçerek değerlendirir. Ayrıca, doğuştan gelen ciddi sağlık sorunlarını tespit etmek için yenidoğan tarama testleri yapılır. Hepatit B aşısı genellikle doğumdan hemen sonra uygulanır. Sağlık kontrolü sırasında anneye emzirme gibi konularda bilgi verilir ve annenin soruları cevaplanır. Bu süreç, anneye gerekli bilgileri sağlama ve endişelerini gidermeye yönelik fırsatlar sunar.
Hangi Tetkik Ve İncelemeler Yapılmaktadır?
Yeni doğan bir bebeğin görme, işitme, kalça çıkıklığı, yenidoğan tarama testleri, boy, kilo, baş çevresi, genel vücut durumu ve nörolojik muayenelerden geçmesi gerekir. Ayrıca, kan grubu belirleme, yenidoğan hepatit aşısı ve K vitamini uygulamaları dünya genelinde standart prosedürlerdir. Doğum sonrası gelişebilecek durumlar, örneğin sarılık, için ek kan testleri ve araştırmalar da yapılabilir.
6 - 8 Aylık Sağlık Kontrolleri
6-8 aylık sağlık kontrollerinde bebeğin genel gelişimi kapsamlı bir şekilde değerlendirilir. Bu kontrolde, ebeveynler bebeğin katı gıdalara geçişi, sosyal gelişimi, uyku düzeni veya dil gelişimi hakkında doktorlarına sorular yöneltebilirler.
18. Ay Sağlık Kontrolleri
18. ayda yapılan sağlık kontrolünde çocuğun zihinsel ve fiziksel gelişimi kapsamlı bir şekilde değerlendirilir. Doktor, çocuğun başkalarının söylediklerine nasıl yanıt verdiğini, hareketlerini ve dil becerilerini inceler. Ebeveynler, bu süreçte tuvalet eğitimi hakkında doktorlarına danışabilirler. Ayrıca, doktorlar çocuğun küçük nesneleri kavrama yeteneğini gözlemleyerek motor becerilerini değerlendirir ve fiziksel gelişimi test etmek amacıyla yürüme veya zıplama gibi eylemleri gerçekleştirmesini isteyebilirler.
2. Ve 3. Yaş Sağlık Kontrolleri
2. ve 3. yaş sağlık kontrollerinde, çocuğun fiziksel gelişimi, işitme ve görme yetenekleri ile dil becerileri değerlendirilir.Bu dönem, çocuk gelişiminde önemli bir evreyi ifade eder. Konuşma, hareket becerileri, cinsellik bilinci ve bireyselliğe geçiş gibi temel gelişmeler yaşanabilir. Çocuklar, ince motor becerilerde (çizgi çizme, giyinme, düğme ilikleme) ve kaba motor becerilerde (bisiklete binme, takla atma, koşma) hızla ilerleme kaydederler. Sosyalleşme de bu dönemde başlar. Üç yaşında, cinselliğin farkındalığı gelişmeye başlar. Tüm bu gelişmeler, her çocukta farklılık gösterebilir. Üç yaş ve sonrasında çocuklar, neden-sonuç ilişkilerini ve soyut ile somut kavramları daha net bir şekilde anlamaya başlarlar. Bu yaş grubundaki çocukların boy ve kilosu tekrar ölçülür. Doktorlar, bu kontroller sırasında ebeveynlerin dil gelişimi, davranış ve öğrenme ile ilgili endişelerini ele alabilir. Ayrıca, çocuklardan nesnelere veya vücut parçalarına isim vermeleri ve şekil çizme gibi aktivitelerde bulunmaları istenerek bilişsel yetenekleri gözlemlenebilir.
Bebeklerin 2 Yaşına Kadar Kan Sayımı Yapılmalıdır
Sağlıklı çocuklarda 9-12 ay arası dönemde tam kan sayımı, serum demir düzeyi, serum B12 vitamini düzeyi, serum D vitamini düzeyi ve tam idrar tetkiki yapılmalıdır. İki yaşlarında ve okula başlamadan önceki dönemde, çocukların idrar analizi, tam kan sayımı ve rutin biyokimyasal tetkikleri yapılması önemlidir.
Hangi Tetkik Ve İncelemeler Yapılıyor?
Büyüme ve gelişme değerlendirmeleri için çeşitli tetkikler yapılmalıdır. Kan sayımı, karaciğer enzimleri, böbrek fonksiyonları, alkalen fosfataz, kanda vitamin seviyeleri ve çölyak testleri gibi kan tetkikleri önemlidir. Ayrıca, bu yaş grubundaki çocuklarda idrar ve dışkı testleri, karın ultrasonu, hormon seviyeleri, kemik yaşı değerlendirmesi ve kalp ultrasonu yapılması gerekebilir. Şüpheli durumlarda, büyüme geriliğine neden olabilecek genetik hastalıkları araştırmak için ek tetkikler yapılır.
4. Ve 5. Yaş Sağlık Kontrolleri
4. ve 5. yaş sağlık kontrolleri, çocuk anaokuluna veya kreşe başlamadan önce önerilir. Bu kontroller, iki yaşındaki değerlendirmelere benzer bir süreci takip eder. Uzman doktor, çocuğun konuşma, işitme ve görme fonksiyonlarını değerlendirir.
Hangi Tetkik Ve İncelemeler Yapılıyor?
Bu dönemde, büyüme geriliği gözlemleniyorsa, 1-4 yaş arası çocuklar için belirtilen tetkikler yapılmalıdır. Doğuştan gelen bazı hastalıklar hafif seyrettiğinde, tanı gecikebiliyor. Ayrıca, belirli hastalıklara yatkınlığı olan çocukların hastalıkları, beslenme alışkanlıkları veya geçirdikleri hastalıklar tarafından tetiklenebilir. Bu nedenle, uygun test ve incelemelerle erken tanı önem taşır.
6-18 Yaş Okul Ve Ergenlik Dönemi
Okul çağındaki çocukların nörolojik, zihinsel ve duygusal sağlık izleminde, anne babaların yanı sıra öğretmenlerin değerlendirmeleri de büyük önem taşır. Özellikle ergenlik döneminde çocukların duygusal gelişimlerinin dikkatlice izlenmesi ve ortaya çıkan sorunlara karşı önlemler alınması kritik bir rol oynar.
Diş sağlığı konusunda da gerekli yönlendirmeler yapılmalıdır. Ayrıca, çocuk yoğun spor yapıyorsa, ek kardiyolojik muayeneler önerilebilir. Çocukluk dönemi aşılarının 14 yaşına kadar devam ettiği ve 10-16 yaş arası çocukların da sağlıklı oldukları halde en geç 2 yılda bir doktor kontrolünden geçmeleri gerektiği unutulmamalıdır.
Ergenlik döneminde hormonal değişiklikler sadece seks hormonlarıyla sınırlı kalmayıp, diğer hormonlarda da dalgalanmalara yol açabilir. Bu bilginin çocuklara aktarılması, kendilerindeki değişiklikleri anlamaları açısından önemlidir.
Hangi Tetkik Ve İncelemelerin Yapıldığını Özetlemek Gerekirse:
1-4 yaş arası tetkikler bu dönem için geçerlidir, ancak ergenlik dönemi de göz önünde bulundurulduğunda hormonal durumlar ve büyümeyi etkileyen aktiviteler daha fazla önem taşır. Kemik travmaları ve erken ergenlik gibi konular, çocukların dikkatlice değerlendirilmesi gereken durumlardır.
