Çocuk Kardiyoloji Nedir?
Çocuk kardiyolojisi bebeğin anne karnında olduğu dönemden itibaren 18 yaşına kadar gelişen tüm kalp hastalıklarının tanı ve tedavisi ile ilgilenen uzmanlık dalıdır. Kalp organının gelişmesi döllenmeden sonraki iki ay içerisinde tamamlanmaktadır. Kalp organı bu gelişimden önce tübüler biçimindedir. 60 günlük bir zaman diliminde 4 boşluklu ve 4 kapaklı bir organ formuna bürünür. Bu noktadan sonra insan yaşamı boyunca çalışmayı sürdürür. Bazı hallerde bebek daha anne karnındayken, kalbin gelişiminde bazı bozukluklar yaşanabilir. Canlı doğan her bin bebeğin yaklaşık dokuzunda doğumsal kalp hastalıkları görülebilmektedir. Doğumsal anomalilerin bir bölümü kendiliğinden iyileşme gösterirken bazıları ise cerrahi tedavi gerektirebilmektedir. Erken tanı, kalp hastalıklarının tedavisinde büyük önem taşır. Adana’da hastalarına hizmet veren Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Doktor Songül Uzgelir çocuk kardiyolojisi hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
Doğumsal Kalp Rahatsızlıkları Nelerdir?
Doğumsal yani konjenital kalp hastalıklarının önemli bir bölümü doğumdan sonraki 12 ay içerisinde ortaya çıkarken kimi zaman rahatsızlık, bebek anne karnındayken de fark edilebilir. Kalp hastalıkları bir yaşa kadar gerçekleştirilen rutin sağlık kontrolleri sırasında çocuk doktoru tarafından fark edilebilmektedir. Hastalık tespit edildiğinde çocuk doktoru, hastayı çocuk kardiyoloğuna yönlendirerek kesin tanı koyulmasını sağlar. Doğumsal kalp rahatsızlıkları kendilerini şu belirtilerle gösterir:
- Sık ve hızlı soluk alıp verme
- Çarpıntı
- Kolay yorulma
- Bayılma
- Morarma
- Sık sık yaşanan solunum yolu enfeksiyonları
- Kalpte üfürüm
- Kilo alamama
- Gelişim bozukluğu
Doğumsal Kalp Rahatsızlıkları Neden Olur?
Genetik Etkenler
Yenidoğanlarda karşılaştığımız kalp rahatsızlıklarının yüzde ona yakını kromozom bozukluklarından kaynaklanır. Örnek vermek gerekirse down sendromlu hastaların yarıya yakınında kalp anomalisine de rastlanmaktadır. Mikrodelesyon adı verilen ve kromozomlarda meydana gelen kırık ve kopmalar kalp hastalıkları üzerinde etkili olmaktadır.
Metabolik Hastalıklar
Anne adayının diyabet ve benzeri metabolik hastalıkları da yenidoğan kalp rahatsızlıklarının yaklaşık yüzde bir-iki’lik kısmında etkilidir.
Teratojenik Etkenler
Anne adayının hamilelik döneminde uyuşturucu madde, alkollü içecek, X ışını, kimyasal maddeler ve sigaraya maruz kalması da doğumsal kalp anomalilerine yol açabilmektedir.
Üfürüm Nedir?
Doktor, çocuğun kalbini steteskop aracılığı ile dinlerken kalpte olağan dışı üfürüm sesi duyabilir. Kalpte görülen üfürüm iki farklı sınıfta değerlendirilir. Bunlar patolojik üfürüm ve masum üfürümdür. Masum üfürümde işitilen ses hafif düzeydedir. Çocuklarda göğüs duvarı yetişkinlere kıyasla çok daha ince yapıdadır. Yaş ilerledikçe göğüs duvarı kalınlaşır ve bu ses ortadan kalkar. Ancak patolojik üfürüm vakalarında kalpteki delikler, darlıklar veya damar açıklıkları gibi yapısal bazı bozukluklar etkili olmaktadır. Kalpte bulunan üfürümün hangi türde olduğu, doktor tarafından tespit edilir ve gerektiğinde Ekokardiyografi tetkiki ile durum incelenebilir.
İnfektif Endokardit Nedir?
Kalp kapaklarının, iç zarının veya damarların iltihaplanmasına infektif endokradit adı verilir. Kalp hastalığı bulunmayan çocuklarda nadiren karşımıza çıkar. Kalp hastalığı olan çocuklarda bazı bakteri ve mikroorganizmaların kana karışması ve burada çoğalması ile gelişir. Hastalık kendisini yüksek ateş, nefes darlığı ve üfürüm gibi semptomlarla gösterir. Bir çeşit enfeksiyondur ve ağız hijyenine özen gösterilerek hastalıktan korunmak gerekir.
Çocuklarda Kalp Hastalıklarının Tanısı
Çocuklarda görülen kalp hastalıklarının tedavisinde başarıya ulaşmak için tanının doğru konması büyük önem taşır. Çocuk kalp hastalarında ilk olarak ailenin tıbbi öyküsü dinlenir. Sonrasında detaylı bir fiziksel muayene gerçekleştirilir. Gerekli görülen hallerde farklı test ve tetkiklere başvurulur. Çocuklarda kalp hastalıklarının tanısında kullanılan yöntemleri tek tek incelememiz gerekirse:
Kalp Kateterizasyonu ve Anjiyografisi
Çocuğun kalbinin sağlıklı ve doğru şekilde çalışıp çalışmadığını kontrol etmek için uygulanan anjiyografi ve kalp kateterizasyonunda kalbin farklı kısımlarında meydana gelen basıncın ölçülmesini sağlar. Hastaya takılan kateter ile kontrast madde verilir. Bu sayede kalbin anatomik yapısındaki muhtemel sorunlar görülebilir, kalbin konumu ve boyutu değerlendirilir. Bu sayede kalpteki sorunun neden kaynaklandığına dair doktor önemli veriler elde eder.
Kalp Elektrokardiyografisi
Çocuğun vücudunun farklı noktalarına yerleştirilen elektrotlar ile kalbin elektriksel aktivitesi grafiklere dökülebilir ve doktor tarafından değerlendirilebilir. EKG tetkikleri ile kalbin sağlıklı şekilde çalışıp çalışmadığı tespit edilebilmektedir. Çocuk için acısız ve konforlu bir tetkik olan EKG ile ritim - iletim bozuklukları veya kalp duvarlarının kalınlaşıp kalınlaşmadığı kolayca tespit edilebilmektedir.
Holter EKG
Hastanın göğüs duvarına yerleştirilen elektrotlar holter isimli bir kayıt cihazı bağlanır. Cihaz, 24 saat boyunca belli aralıklarda ölçümlemeler gerçekleştirir. Bu cihaz sayesinde ritim bozukluğu, nefes darlığı, aniden meydana gelen halsizlik, bayılma benzeri şikayetler sırasında kalbin durumu analiz edilir. Holter cihazı ile kaydedilen veriler, doktor tarafından kolaylıkla değerlendirilip raporlanabilmektedir.
Telekardiyografi
Özellikle kalbin boyutu, görünümü ve genişlemelerini tespit etmek için kullanılan telekardiyografi yöntemi de çocuk kardiyolojisinde sıkça kullanılan tetkikler arasındadır.
Ekokardiyografi
Kısaca EKO olarak adlandırılan bu tetkik kalp boşluklarının boyutları, kalp kapakları ve kalp duvar hareketlerini değerlendirmemizi sağlar. Aynı zamanda kalp içi basıncı ve kasılma sırasında pompalanan kan miktarı da bu yöntemle tespit edilebilmektedir. Ekokardiyografi ile çok sayıda kalp rahatsızlığı vakasının kesin tanısı konulabilmektedir.
Renkli Doppler Ekokardiyografi
Kalp ultrasonografisi olarak da adlandırılan bu tetkikte ultrasonik ses dalgalarından faydalanılarak kalbin iki veya üç boyutlu görüntüleri elde edilir. Yapısal kalp bozuklukları, kalp kaslarının durumu, kan akım hızı ve boşluklardaki basınç düzeyi bu tetkik ile analiz edilebilmektedir. Renkli Doppler Ekokardiyografi, anne karnındaki bebeğin kalp sağlığını kontrol ederken de başvurulan bir yöntemdir.
Elektrofizyoloji
Başka tetkik yöntemleri ile açıklanması mümkün olmayan çarpıntı ve bayılma gibi şikayetlerin analiz edilmesinde ve ciddi düzeydeki ritim bozukluklarında tercih edilen elektrofizyoloji yöntemi, kasık ve boyundaki damarların içine ince kılıflar yerleştirilerek uygulanır. Bu kılıflar kalbe ulaştırılır. Bu yöntem sayesinde doğrudan kalp içinden elektrik sinyalleri almak mümkündür.
Efor Testi
Konjenital kalp hastalıklarının varlığı, aktiviteden kaynaklı gelişen semptomlar, kalbin stres faktörü altındaki durumu, kalp kapasitesinin ölçülmesi gibi amaçlarla efor testi kullanılmaktadır. Test sırasında göğüs bölgesine elektrotlar yerleştirilir. Eş zamanlı olarak EKG de uygulanır. Hastanın tansiyonu ve nabzı ile ilgili olarak da önemli veriler elde edilmesi mümkündür.
Spor Yapan Çocukların Değerlendirilmesi
Yoğun fiziksel aktivite sırasında kalp organının üzerine büyük yük biner. Ağır sporlarla ilgilenen çocuklarda yoğun fiziksel aktivite sırasında kalp krizi benzeri yaşamsal tehlike arz eden durumlarla karşılaşmaması için çocuk kardiyoloğu tarafından efor testi gerçekleştirilir. Sporla ilgilenen çocukların yılda bir defa çocuk kardiyoloğu tarafından muayene edilmesi tavsiye edilir.
