Çocuklarda Çocuklarda Böbrek Genişlemesi (Hidronefroz )
Böbrek büyümesi, genellikle bebeklerde görülen ve böbreklerde idrar birikimiyle birlikte enfeksiyonların ortaya çıkabileceği bir durumdur. Bu durum, hidronefroz olarak adlandırılır. Toplumda "böbrek genişlemesi” olarak bilinen, bu durum genellikle bebek henüz anne karnındayken tanı alabilir. Bebeklerde böbrek genişlemesi sorunu çoğunlukla ilerlemez ve kendiliğinden kaybolur. Ancak küçük bir kısmı ise ilerleyerek ciddi tablolara neden olabilir.
Erken tanı, böbrek büyümesinin hızlı bir şekilde tedavi edilmesi açısından büyük önem taşır. Böbreklerin büyümesi, her zaman tıkanıklık sorunlarının varlığı anlamına gelmeyebilir. Bebeklerdeki böbrek büyümeleri genellikle kendiliğinden düzelir ve önemli bir sorun yaratmaz.
Aynı şekilde, gebelikte anne adaylarının yaşadığı böbrek büyümeleri de çoğunlukla kendiliğinden normale döner. Bu nedenle, her böbrek genişlemesini bir hastalık olarak değerlendirmek doğru olmayabilir.
Adana’da hizmet veren çocuk doktoru Uzm. Dr. Songül Uzgelir çocuklarda böbrek büyümesinin sebebi ve tedavisini anlattı.
Böbrek Büyümesi Nedir?
Böbreklerin büyümesi, idrar akışında yaşanan problemler sebebiyle bir veya her iki böbreğin şişmesi demektir.
Fakat bazı hallerde, böbreklerin genişlemesi idrar yollarında herhangi bir engel olmaksızın da gerçekleşebilir. Bu durum, her yaştaki çocukta görülebilir; hatta yeni doğan bebeklerde veya anne karnındaki fetusta bile tespit edilebilir. Anne karnındaki bebeklerde böbrek genişlemesi, ultrason muayeneleri aracılığıyla belirlenebilir. Böbrek genişlemesinin semptomları, bebekten bebeğe değişiklik gösterebilir ve bu durum, temel nedenlere bağlı olarak farklılık arz edebilir.
Böbrek Büyümesi Neden Olur?
İdrarın doğal akışı, böbrekten üreter aracılığıyla mesaneye, ardından idrar kesesi ve idrar kanalı yoluyla dışarıya doğru gerçekleşmelidir.
Böbreklerin genişlemesi, idrarın böbreklerden düzgün bir biçimde atılamadığı zamanlarda meydana gelebilir. Üreter adı verilen tüplerin işlevinde bir sorun olduğunda, böbrekler gerilir ve genişler. İdrarın akışındaki bu verimsizlik, genellikle anatomik anormallikler veya üreterdeki tıkanıklıklar nedeniyle oluşur.
Böbrek büyümesine yol açan yaygın nedenler arasında şunlar bulunmaktadır:
İdrar Yolunda Tıkanıklık: Genellikle böbrek ile üreterin birleşiminde tıkanıklık ortaya çıkar; bazen de üreter ile mesane arasındaki bağlantıda sorunlar yaşanabilir.
Vezikoüreteral Reflü: Mesaneye ulaşan idrarın geri dönüşü, böbreğe dönüşerek şişmesine neden olabilir.
Böbrek Taşları: Böbreklerde veya idrar yollarında oluşan taşlar, idrarın akışını kısıtlayarak böbreklerin şişmesine neden olabilir.
Tümörler: İdrarın normal yollarını tıkayan tümör oluşumları da böbrek şişmesine neden olabilir.
İdrar Yolu Anomalileri: Doğuştan gelen anormallikler, iltihaplanmalara yol açarak idrar yollarını tıkayabilir ve böbreklerin genişlemesine neden olabilir.
Yabancı Cisimler: İdrar yolundaki yabancı nesneler, nadiren de olsa, idrar akışını engelleyebilir.
Böbrek Büyümesi Belirtileri Nelerdir?
Böbreklerin büyümesi, nedenleri ve büyüklüğü açısından çocuklar arasında farklılık gösterebilir. Bu nedenle, böbrek genişlemesi belirtileri kişiden kişiye değişkenlik arz eder. Hafif durumlarda bazen hiç belirti olmayabilirken, daha ciddi vakalarda genellikle birden fazla semptom ortaya çıkar ve rahatsızlık hissi artar.
Belirtiler arasında şunlar bulunabilir:
- Çocuklarda alt karın, kasık, bel ağrıları
- Ani ve sık idrara çıkma
- İdrar yaparken yanma ve ağrı hissi
- Kanlı veya bulanık idrar
- Bulantı, kusma ve ateş
Böbrek Büyümesi Riskli mi?
Böbreklerin genişlemesi, özellikle bebeklerde genellikle geçici bir durum olmasına rağmen, düzenli izleme ve değerlendirme gerektirir.
Böbrek büyümesinin tehlikeli olup olmadığı, altında yatan nedene ve idrar akışındaki sorunların ciddiyetine bağlıdır. Örneğin, ciddi bir böbrek hastalığı nedeniyle meydana gelen genişleme, ciddi sorunların yaşanma olasılığını artırır. Böbrek işlevleri bozulduğunda, bu durum tüm vücut üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir.
Bebeklerdeki böbrek genişlemesi ise çoğunlukla doğumsal anormalliklerden kaynaklanır ve erkek bebeklerde bu durum daha sık görülmektedir. Doğum sonrası, bu durumların yaklaşık %70’inde kendiliğinden düzelme gözlemlenir.
Böbrek Büyümesinin Tanısı Nasıl Konur?
Hamilelik döneminde bebekte böbrek büyümesi tespit edildiğinde doğumdan hemen sonra böbrek ultrosanu bakılır. Fiziksel muayene gerçekleştirilir ve sonrasında gerekirse kan testleri, idrar testleri ve idrar kültürü gibi tetkikler yapılır.
Böbrek taşı veya tümör riskini değerlendirmek için ultrason, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans görüntüleme gibi yöntemlere başvurulur.
Böbreklerin işlevselliğini ve idrar akış sisteminin sağlığını kontrol etmek amacıyla MAG3 veya DTP gibi sintigrafi testleri uygulanmaktadır. Tüm bu testlerin sonuçları değerlendirildikten sonra kesin tanı konulup tedavi sürecine geçilir.
Böbrek Büyümesi Nasıl Tedavi Edilir?
Böbrek büyümesinin tedavi yöntemi, genişlemenin büyüklüğüne ve nedenine bağlı olarak farklılık gösterir. Çoğu durumda, bu durum kendiliğinden düzelir; ancak bazı nadir vakalarda müdahale veya cerrahi işlem gerekebilir.
Eğer böbrek büyümesi, böbrek dahil olmak üzere vücut fonksiyonlarında herhangi bir sorun yaratmıyorsa ve ağrı gibi şikayetler yoksa, düzeyine göre sadece izleme yeterli olabilir.
Hafif ve orta derecedeki durumlarda, uzmanlar idrar yolu enfeksiyonu riskini azaltmak için ilaç tedavisi önerebilir. Bazı bireylerde doğuştan gelen yapısal özellikler nedeniyle genişleme olasılığı da göz önünde bulundurulmalıdır.
İleri düzeyde böbrek genişlemesi ya da vezikoüreteral reflüye bağlı durumlarda, yoğun idrar yolu enfeksiyonları gibi temel sebepler varsa cerrahi müdahale gerekli olabilir.
Tedavi edilmediği takdirde bu tür vakalar böbrek hasarlarına yol açabilir. Böbrek şişmesine yol açan hastalıkların da uygun şekilde ele alınması önemlidir; örneğin, sorun böbrek taşlarıysa, bu taşların parçalanması veya çıkarılması gerekebilir.
Böbrek Büyümesi Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Ameliyatın yöntemi, böbrek büyümesinin nedenine bağlı olarak değişir. Genellikle, kapalı ameliyat olarak bilinen endoskopik teknikler tercih edilir. Bu yöntemle, vücut tamamen açılmadan yalnızca birkaç küçük kesiden yararlanarak, modern teknolojik destekle işlem yapılır.
Örneğin, eğer prostat büyümesi veya üretra darlığı gibi durumlar varsa, böbrek çıkışında daralma tespit edildiğinde ya da vezikoüreteral reflü gibi durumlar söz konusu olduğunda genelde endoskopik cerrahi tercih edilir. Bazı tümörler durumunda, açık cerrahi müdahale gerekli olabilir.
Hamile kadınların yaklaşık %90'ında gebelik süresince böbreklerde şişlik görülebilir ve bu genellikle herhangi bir rahatsızlık yaratmaz. Bebeğin gelişimi ilerledikçe, böbreğin atılım yollarında bir baskı meydana gelebilir; bu durum da böbreklerin genişlemesine yol açabilir.
Eğer idrar yolu enfeksiyonu gibi bir komplikasyon yoksa, sadece izleme yeterlidir. İdrar yolu enfeksiyonu oluştuğunda, sıklıkla kateter kullanılarak idrarın akışı sağlanır. Nadir de olsa, böbrek büyümesinin nedeni üreter taşları da olabilir.
Böbrek genişlemesi üç ana türde sınıflandırılabilir:
Belirgin Nedeni Olmayan Böbrek Büyümesi: Genellikle bebeklerde rastlanan bu tür, doğumdan önce ya da sonra kendiliğinden düzelme eğilimindedir.
Vezikoüreteral Reflü: Mesaneden üretraya idrarın anormal şekilde geri akmasıdır ve bu durum tedavi gerektirir.
İdrar Yolunda Bölgesel Tıkanma Nedeniyle Oluşan Böbrek Büyümesi: Üreterin böbrekle buluştuğu yerde veya mesane ile birleşim alanında meydana gelen tıkanıklıklar, böbrek genişlemesine yol açabilir.
