Çocuklarda Demir Eksikliği Anemisi
Demir eksikliği anemisi özellikle süt çocukluğu dönemi olarak adlandırdığımız süreçte ve de ergenlik döneminde yaygın şekilde görülen bir bulgudur. Eğer annenin çok ağır bir anemisi yoksa ve bebek sağlıklı şekilde doğmuşsa, bebeğin demir deposu çoğu zaman ilk dört-altı ay için yeterlidir. Yani ilk altı aylık dönemde demir eksikliği anemisi genellikle görülmez. Adana’da hastalarına hizmet veren Uzman Çocuk Doktoru Songül Uzgelir, çocuklarda demir eksikliği anemisi hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
Demir Vücudumuz İçin Neden Önemlidir?
Altıncı ay itibariyle bebekler hızlı bir büyüme ve gelişme dönemine girerler. Bebeklerin beslenme rutininde süt ve süt ürünleri, yumurta, kırmızı et, baklagil gibi besinler ağırlıklı yer tutar. Demir eksikliğinin önlenmesi için bebeğin demir ihtiyacının beslenme yolu ile karşılanmasına çalışılır.
12 ve 18 yaş aralığını kapsayan ergenlik döneminde çocuklar hızla büyümeyi sürdürürler. Kız çocuklarında regl döngüsünden kaynaklı kan kayıpları ve kilo vermek için yapılan yanlış diyet uygulamaları ergen bireylerde demir eksikliği anemisi gelişmesine yol açabilir.
Demir, insan vücudunda protein sentezi ve oksijenin vücut dokularına taşınması gibi hayati önem taşıyan olayların düzenlenmesinde ve çok sayıda enzimin yapısında rol oynar. Demir eksikliği anemisi rahatsızlığı başta sinir sistemi olmak üzere çok sayıda sistemin sağlıklı işleyişinde bozukluklara neden olabilmektedir.
Demir Eksikliği Anemisi Nasıl Gelişir?
Tükettiğimiz gıdalardan aldığımız demirin yalnızca yüzde onluk kısmı bağırsaklardan emilerek vücuda katılır. Eğer kişinin beslenmesinde demir bakımından yeterince zengin gıdalara yer verilmezse, demirin emiliminde bozukluklar yaşanıyorsa, kişi kan kaybı yaşıyorsa tüm bunların sonucunda demir eksikliği anemisi ortaya çıkabilir.
Demir eksikliği anemisinin bir hastalık olmadığını vurgulamak gerekir. Demir eksikliğine sebep olan faktör ortadan kaldırıldığında demir eksikliği anemisi de giderilmiş olur. Bu yüzden hastalık olarak değil bir çeşit bulgu olarak tanımlamak daha doğrudur.
Demir Eksikliğinin Belirtileri Nelerdir?
Demir eksikliği anemisi halinde görülen belirtiler şu şekildedir:
- Demir eksikliği anemisi yaşayan çocuklarda halsizlik ve yorgunluk belirgin şekilde görülür. Genellikle çarpıntı ve çabuk yorulma gibi semptomlar gözlenir.
- Demir eksikliği anemisi yaşayan çocukların renkleri solgundur. Tırnakları ise cansızdır ve kolayca kırılır.
- Tat alma duyusu zarar görür. Hatta çocukla pika dediğimiz buz, kireç, toprak gibi materyalleri yemek isteyebilir.
- Okul çağı çocuklar odaklanma ve konsantrasyon güçlüğü çekmeye başlar. Okul yaşantısında başarısızlıklar yaşayabilir. Anlamakta zorlanır ve dikkatini uzun süre koruyamaz.
- İştahsızlık en sık görülen bulgudur.
- Süt çocuklarında katılma nöbeti, gelişme geriliği veya ağlarken morarma gibi semptomlarla kendisini gösterir.
Demir Eksikliği Anemisinin Nedenleri Nelerdir?
- Demir takviyesi yerine geçen ek gıdalara geç başlamak
- Demirden fakir gıdalarla beslenmek
- İnek sütünün aşırı miktarda kullanılması
- Beslenmenin yetersiz kalması
- Yeterli proteinden yoksun vejeteryan beslenme düzeni
- Yeme bozuklukları
- Bağırsaklarda gözlenen emilim bozuklukları
- Kilo vermek adına uygulanan yanlış diyet programları (büyük çocuklarda)
- Sindirim sistemi hastalıkları ve anomalileri
- Bazı kronik enfeksiyonlar
- Kronik ishal rahatsızlığı
- Parazitler
- Akut veya kronik kan kayıpları
- Hızlı büyüme dönemleri v.s
Demir Eksikliği Anemisinin Tanısı Nasıl Konur?
Demir eksikliği halinde insan bedenindeki demir depoları boşalır. Yiyeceklerden elde ettiğimiz demirin depolanmasında veya depolanan demirin dolaşıma katılmasında sorunlar ortaya çıkar. Depoların yetersiz kalması, dolaşımdaki demirin de azalmasına yol açar. İnsan bedeninin biyolojik mekanizması, denge sağlayabilmek için serum ve depodaki demir miktarını arttırmak için kapasite artışına gider. Yani bedenimiz, demir eksikliği anemisi gelişmemesi için doğal bir savunma mekanizmasını harekete geçirir.
Demir eksikliği anemisi geliştiğinde, hemoglobin değerleri, eritosit sayısı ve hematokrit değerleri de düşer. Bir kişiye demir eksikliği anemisi tanısı koyulurken çok sayıda değer kontrol edilir. Ek olarak kemik iliğinden örnek alınabilir. Ancak çocuklarda demir eksikliği anemisi tanısı koymak için kemik iliği örneklenmesine gerek yoktur.
Demir Eksikliği Anemisinin Tedavisi Nasıl Yapılır?
Demir eksikliği anemisinin tedavisinde demir içerikli şuruplar, damlalar veya büyük çocuklarda haplar kullanılabilmektedir. Bu ilaçlar genellikle günde bir-iki defa, öğün aralarında ya da sabah aç karnına alınır. Demir emilimini azaltan süt ve süt ürünleri ile ilaçların birlikte alınması tavsiye edilmez. Demir ilacı ile süt ürününün tüketilmesinin arasında en az bir saatlik bir zaman aralığı olması tercih edilir. Çocuklarımıza kırmızı et içeren yemeklerle beraber süt ve ayran içirmek demir emilimini olumsuz etkiler. Bunun yanı sıra demir emilimini arttıran C vitamini bakımından zengin besinler de kullanılabilir. Örnek vermek gerekirse demir ilacının portakal suyuyla birlikte alınması, demir emiliminin artması için faydalı olacaktır.
Bazı ciddi ve özel vakalarda demir ilaçları damar yolu ile uygulanabilmektedir. Bu uygulama kolit, böbrek yetmezliği veya bağırsak emilim bozuklukları gibi durumlarda tercih edilmektedir.
İlaç kullanımı çocuklarda mide yanması, ishal, karın ağrısı, kabızlık, siyah kaka, dişlerde kararma ve benzeri etkilere neden olabilir. Karın ağrısı ile karşılaşıldığında ilaçların akşam yemeğinden önce aç karnına verilmesi tercih edilir. Demir ilacı kullanan çocukların dışkısında siyaha yakın bir renk meydana gelebilir. Bu durumun aileyi endişelendirmesine gerek yoktur.
Demir Eksikliği Tedavisi Ne Kadar Sürer?
Demir eksikliği anemisinin tedavisi genellikle üç ay gibi bir zaman diliminde tamamlanmaktadır. İlk bir aylık tedavinin ardından kandaki hemoglobin değerinin normal düzeylere ulaşması beklenir. Bu durumda ilacın dozu düzenlenir. Ve tedavi doktorun belirteceği süre boyunca devam ettirilir.
Demir Eksikliği Anemisi Önlenebilir Mi?
Demir eksikliği anemisinin henüz gelişmeden önlenmesi mümkündür. Bunun için dört aylık bebeklere düşük dozda koruyucu demir ilaçları uygulanabilir. Altıncı ayın ardından demir bakımından zengin bazı ek gıdalar ile bebek demir eksikliğinden korunabilir. Kırmızı et veya yumurta gibi besinler demir bakımından zengindir. İnek sütü yerine demir içeriği bakımından zengin devam mamaları da kullanılabilir. Çocuklarda gün içerisinde 200 mililitreden fazla inek sütü vermek demir eksikliğine yol açabilmektedir. Bu yüzden çocuğa bu miktardan fazla inek sütü verilmemelidir.
