Çocuklarda Endokrin Sistem Nedir ve Çeşitleri Nelerdir?

Yazı İçeriği

Çocuk endokrinolojisi yeni doğan bebeklerden başlayarak on sekiz yaşına kadar tüm çocuk ve gençlerin endokrin sisteme ilişkin rahatsızlıklarının tanı ve tedavi süreçleri ile ilgilenen bilim dalıdır. Büyüme ve gelişim problemleri, cinsiyet gelişimine dair bozukluklar, kemik metabolizmasına dair bozukluklar, tiroid hastalıkları, diyabet, obezite ve diğer endokrin sistem hastalıkları çocuk endokrinolojisi tarafından teşhis ve tedavi edilir. Adana’da hastalarına hizmet veren Çocuk Hastalıkları Uzmanı Doktor Songül Uzgelir çocuklarda endokrin sistem ve çocuk endokrinolojisi hakkında merak edilenleri sizler için anlattı.

Çocuk Endokrinoloji Nedir?

Çocukların endokrinolojik sistem sorunları ile ilgilenen bilim dalına çocuk endokrinolojisi adı verilir. Bir çocuğun büyüme ve gelişme süreçlerinin sağlıklı şekilde ilerleyebilmesi bazı hormonların dengeli ve zamanında salınımı ile yakından ilişki halindedir. Endokrin sistemi meydana getiren bezler vücudumuzdaki birçok önemli olayı kontrol etmekle görevlidir. Bu bezlerde meydana gelen işlevsel ve yapısal sorunlar ve bu sorunların yol açtığı pek çok hastalık çocuk endokrinoloji dalının uzmanlık alanında yer alır. Çocukluk ve gençlik yıllarındaki hormon bozuklukları ile ilgilenen çocuk endokrinoloji dalında hipotroidi, guatr, hipoglisemi, D vitamini hastalıkları, büyüme ve gelişme gerilikleri, erken veya geç ergenlik, obezite, diyabet, boy kısalığı, Cushing sendromu ve kemik hastalıklarının tanı ve tedavisi gerçekleştirilir.Tanı sürecinde bazı testlerden faydalanılır. Kan testi taraması ve hormon testi çocuk endokrinoloji doktorlarının yaygın olarak kullandıkları testler arasındadır.

Çocuk endokrinolojide çözüm sağlanabilen en önemli sorunlardan biri boy kısalığındır. Boy kısalığının çoğu zaman genetik faktörlerle veya beslenme yetersizliği ile ilgisi vardır. Bunun yanı sıra hipotiroidi, Cushing Sendromu ve büyüme hormonu eksikliği de boy kısalığına neden olabilmektedir.

Çocuk endokrinolojisi boy uzatma konusunda da etkin biçimde çalışan bir bilim dalı olarak öne çıkar. Boy kısalığından şüphe edilen çocuklar muhakkak çocuk endokrinoloji uzmanına götürülmelidir.

Çocuklarda Endokrin Sistem Hastalıkları Nelerdir? Çocuk Endokrinolojisi Hangi Hastalıklara Bakar?

Diyabet
Böbrek Üstü Bezi Rahatsızlıkları
Cinsel Gelişim Bozuklukları
Obezite
Kan Şekeri Düşüklüğü
Adet Düzensizlikleri
Büyüme Bozuklukları
Ergenlik Bozuklukları
Tiroid Bozuklukları
Boy Kısalığı
Hipofiz Hastalıkları
Aşırı Kıllanma
Osteoporoz
Hormon Bozuklukları
Kilo Alamama Sorunları

Hormon Nedir?

Hormonlar, endokrin sistemi meydana getiren çeşitli bezler tarafından üretilip salgılanan kimyasal maddelerdir. Testis, yumurtalık, adrenal bez, tiroid bezi, hipotalamus, epifiz bezi ve pankreas vücudumuzun endokrin dokuları arasında yer alır.

Hormonlar bazı etkenlerden uyarılan bez yapılarında sentezlenirler. Sonrasında kan dolaşımına salınarak vücutta dolaşıma geçerler. Bu hormonların hangi hücre ile etkileşimde bulunacağı o hücrenin yüzeyinde yer alan reseptör yapılara bağlıdır. Hormonlar ve reseptör yapısının girdiği etkileşimin sonucunda hücrede bazı biyokimyasal işlevler aktif hale gelir veya hücrenin mevcut fonksiyonlarında düzenlemeler gerçekleşebilir.

Endokrin Sistem Nedir?

Çok sayıda hormonun birlikte uyum içerisinde çalışması, vücudumuzun çeşitli fonksiyonlarını yerine getirmesinde büyük önem taşır. Metabolizma, üreme fonksiyonu, büyüme, elektrolit dengesi, gelişme gibi birçok fonksiyon hormonların kontrolünde gerçekleşir. Hormonların sentezlenmesini sağlayan bezlere “endokrin bez” adı verilir. Endokrin bezler endokrin sistemi meydana getirirler. Yani endokrin sistem hormonlar ve etkileri ile ilgili her şeyi kapsamaktadır.

Vücudumuzda hormonların sentezlenmesi ile görevli çok sayıda bez varır. Bu hormonların üretilmesi ve kan dolaşımına salınmasından hipotalamus diye adlandırdığımız santral sistem sorumludur. Hormon salgılanması dışında hipotalamus, vücut ısısını, açlık ve tokluk dengesini sağlamakla da görevlidir. Bunun yanı sıra cinsellik ve vücudun verdiği duygusal yanıtlar da hipotalamus tarafından kontrol edilir. Endokrin sistemde rol alan hipotalamus dışında çok sayıda bez bulunur.

Boy Kısalığı Tedavisi

Çocuğun boyunun uzaması sağlıklı bir büyüme sürecinin en önemli adımlarından biridir. Boy kısalığı genetik etkenlerden kaynaklanabileceği gibi aynı zamanda kronik rahatsızlıklar, yetersiz beslenme, cushing sendromu veya büyüme hormonunun eksikliği de boy kısalığı ile sonuçlanabilir. Boy kısalığına ilişkin tedavide bazı laboratuar testlerine başvurulur, kemik yaşı belirlenir ve boy kısalığının altında yatan neden tespit edilir. Sonrasında doktor, çocuk için en doğru tedavi planlamasına karar verir ve uygulamaya başlar.

Büyüme Hormonu Tedavisi

Boy artışını doğrudan etkileyen büyüme hormonu beyinde üretilerek kan dolaşımına salgılanır. Kimi zaman tiroid hormonunun yeterli düzeyde olmaması boy uzamasına engel olabilir. Büyüme hormonu kas, kemik ve organların büyümesi üzerinde etkilidir. Eğer hipofiz bezi yeterince büyüme hormonu üretemezse çocuğun büyümesi de yavaş kalır. Buna dair çeşitli uyarı testleri uygulanabilir. Doktor tedaviye karar verirken çocuğun genel durumunu ve yaptığı tetkiklerin sonuçlarını dikkate alır.

Gelişim Bozuklukları

Çocuklarda yaşanan gelişim bozuklukları kilo ve boy gibi fiziksel özelliklerin yanı sıra bilişsel ve sosyal becerilerin de ölçülmesiyle saptanabilir. Çocuğun yaşadığı uyku düzensizliği veya kötü beslenme gibi sorunlar gelişim düzeyini etkileyebilir. Aynı zamanda düzensiz salgılanan büyüme hormonu da gelişim bozukluklarının en yaygın nedenleri arasındadır.

Hatta kimi zaman gelişim bozukluğu üzerinde psikolojik faktörlerinde rol oynadığını gözlemleriz.

Erken Ergenlik

Erken ergenlik günümüzde tüm dünya genelinde eskiye kıyasla çok daha yaygın bir endokrin sorun haline gelmiştir. Kız çocuklarında erkek çocuklara göre daha sık rastlanılan bu sorun, genetik yatkınlıktan veya başka sebeplerden kaynaklanabilir. Erken ergenlik vakalarında aileler genellikle boy kısalığına dair endişe duyarlar. Erken yaşta başlayan ergenlik çoğu zaman çocukların ruhsal durumunu da olumsuz etkileyebilmektedir. Her ne kadar toplumda bazı ilaçların veya tüketilen gıdaların erken ergenliğe neden olduğuna dair bir inanış olsa da bunu kanıtlayan herhangi bir bilimsel veri söz konusu değildir. Doktor, çocuğun erken ergenlik yaşamasının nedenlerini detaylı şekilde araştırmalı ve sorgulamalıdır. Kız çocuklarında sekiz yaşından evvel meme gelişimi veya koltukaltı ve genital bölgede tüylenme gibi belirtiler erken ergenliğe işaret eder. Erkek çocuklarda ise dokuz yaşında testisin büyümesi ve yine genital bölge ve koltuk altında tüylenmenin yaşanması erken ergenlik belirtisi olarak değerlendirilir.

Bu gibi belirtilerle karşılaşıldığında kulaktan dolma yöntemler veya sözde bitkisel çözümlerle zaman kaybetmeden doğruca çocuk endokrin uzmanlarına başvurmak gerekir.

Obezite

İçinde yaşadığımız çağın en yaygın hastalıklarından biri olan obezite çocuklarda da tıpkı yetişkinlerde olduğu gibi sıkça karşımıza çıkar. Günümüzde değişen beslenme alışkanlıkları, çocuğun sağlıksız gıdaya erişiminin kolaylaşması, sokakta oyun oynama imkanının giderek azalması hareketsizliği ve obeziteyi beraberinde getirir. Yapılan bilimsel araştırmalar çocuklarda obezite görülme oranının yüzde 15-25 düzeylerine ulaştığını göstermektedir.

Çocuğun Obez Olduğu Nasıl Anlaşılır?

Yetişkin insanlarda olduğu gibi çocuklarda da obezite tanısı için beden kitle endeksine başvurulur. Bunun yanı sıra persntil eğrisi de obezite tanısı koymak için yararlanılan bir kıstastır. Bu tanı konulduktan sonra çocuk endokrinoloji uzmanı tedavi planlamasını yapar ve uygulamaya geçer.