Çocuklarda Erken Ergenlik
Ergenlik dönemi çocukluk ve yetişkinlik arasındaki geçiş aşamasıdır. Çocukların en hızlı büyüme ivmesi gösterdiği dönemlerden biri olan ergenlikte; çocuğun bedeninde hızlı dönüşümler yaşanır. Bu aşamada çocuklar; fiziksel dönüşümlerle birlikte cinsel üreme kapasitesini de kazanırlar. Bu dönemde yaşanan hormonal ve fiziksel değişimler çocuğun duygusal farklılıklar yaşamasına da neden olur. Otalama üç yıl süresince devam eden ergenlik dönemine ilişkin bulguların kız çocuklarında sekiz, erkek çocuklarında ise dokuz yaşından erken ortaya çıkması; tıbbi literatürde erken ergenlik olarak adlandırılır. Adana’da hastalarına hizmet veren Uzman Çocuk Doktoru Songül Uzgelir; çocuklarda erken ergenlik hakkında bilinmesi gerekenleri sizler için anlattı.
Erken Ergenlik Nedir?
Normal koşullar altında kız çocukların göğüslerinin belirginleşmesi 10-15 yaş aralığında gerçekleşir. Göğüslerin belirginleşmesini takiben iki yıl sonra ilk adet kanaması yaşanır. Bu bulgular için sekiz yaş alt sınır olarak tanımlanır ve 13 yaş bu bulgular için normal olarak tanımlanır. Eğer bir kız çocuğunda sekiz yaşından evvel meme gelişimi veya genital bölge ile koltuk altı bölgesinde tüylenme gözlenirse bu durum erken ergenlik olarak tanımlanır. Ancak 13 yaşına gelinceye kadar bu bulgular ortaya çıkmazsa ve çocuk 15 yaşına geldiğinde halen daha adet görmemişse bu durum geç ergenlik olarak tanımlanır. 10 yaştan önce adet kanaması ise erken menarş olarak kabul edilir.
Erkek çocuklarda 11-12 yaş civarı ilk ergenlik bulgusu için normal kabul edilen yaş aralığıdır. Bu dönemde ilk olarak testis hacmi artar ve sonrasında koltuk altı ve genital bölgede tüylenme başlar.
Son senelerde erken ergenliğin hızla yayıldığı istatistik verilerde görülebiliyor. Ülkemizde yapılan bazı çalışmalar ortalama ilk adet yaşının ortalama 12,5 olduğunu ortaya koyuyor. Erkek çocuklarda erken ergenlik için yaş sınırı 9 olarak tanımlanıyor. Erken ergenlik durumu beyinde bulunan hipofiz-hipotalamus bölgesinden kaynaklanan hormonlardan ötürü gelişmişse merkezi erken ergenlik olarak adlandırılır. Eğer bulgular cinsiyet hormonlarını salgılayan organlarla ilişkili ise yalancı erken ergenlik olarak adlandırılır.
Erken ergenlik vakalarında çocuklar takvim yaşına göre halen daha çocuk olsalar da dışarıdan bakıldığında genç bir yetişkin gibi görünürler. Erken ergenlik, beraberinde duygusal ve sosyal karmaşaları da getirebilmektedir.
Erken Ergenliğin Nedenleri Nelerdir?
Erken ergenlik vakaları obeziteden, çevresel faktörlerden, genetik etkenlerden, beslenme alışkanlıklardan veya coğrafi nedenlerden kaynaklanabilmektedir. Bunun yanı sıra hormonal nedenler ve sinir sistemi hastalıkları da erken ergenliğe yol açabilir.
Ergenliğin başlama yaşı ne kadar erken olursa, bu durumun bir hastalıktan kaynaklanıyor olma ihtimali de o kadar artmaktadır.
Erken Ergenlik Belirtileri Nelerdir?
Ergenlik dönemi gerek fiziksel gerekse de psikolojik olarak hassas ve önemli bir süreçtir. Erken ergenlik belirtileri ise erkeklerde 9, kızlarda 8 yaşından önce ortaya çıkar. Erken ergenlik belirtileri çoğunlukla obeziteden kaynaklı olarak ortaya çıkar. Kız çocuklarında tüylenme, göğüs büyümesi ve regl periyodunun sekiz yaşından önce görülmesi erken ergenliğe işaret eder.
Erkeklerde ise 9 yaşından önce testis hacminin büyümesi, koltuk altı ve genital bölgede tüylenme erken ergenlik belirtisidir. Erken ergenlik vakalarında çocukların kilo ve kemik gelişimi de son derece hızlı biçimde ilerler. Bu durumda çocuklar kendi yaş gruplarına göre çok daha hızlı kilo alır ve hızlı uzama eğilimi gösterirler. Bu durum çocukların psikolojik olarak kendilerini kötü hissetmesine neden olabilir. Bu çocuklarda yetişkin dönemde ulaşacağı hedef boy yaşıtlarından geri kalır.
Erken Ergenlik Tanısı Nasıl Konur?
Erken ergenlik tanısında en önemli nokta ailenin durumu fark etmesi ve doktora başvurmasıdır. Sonrasında çocuk doktoru ya da çocuk endokrin doktoru, ayrıntılı bir fiziksel muayene gerçekleştirir ve ailenin tıbbi öyküsünü dinler. Bunlar tanı koymak için yeterli olmaktadır. Ancak tanının kesinleştirilmesi ve erken ergenliğin hangi türde olduğunun tespit edilebilmesi için bazı testlere ihtiyaç duyulabilir. Erken ergenlik bulguları gösteren çocuklarda hormon düzeyi ve kemik yaşı dikkate alınarak değerlendirme yapılır.
Erken ergenlik şüphesi taşıyan çocuklarda başlangıç kemik yaşı değerlendirilir. Takip sırasında da kemik yaşındaki hızlı ilerleme dikkate alınır.
Bunun yanı sıra rahim ve yumurtalık gibi organların ultrasonografi muayenesi gerçekleştirilir. Bu organların gelişim düzeyinin değerlendirilmesi de erken ergenlik tanısında önem taşır. Eğer erken ergenliğin altında yatan bazı hastalıklardan şüpheleniliyorsa MR tetkikine de başvurulabilir.
Son Yıllarda Erken Ergenlik Vakalarında Artış Yaşandı Mı?
Hem ülkemizde hem de dünya genelinde erken ergenlik vakalarının arttığı biliniyor. Tüketilen gıdalar içerisinde bulunan katkı maddeleri ve hormonların yanı sıra iklimsel krizlerin bu artış üzerinde rol oynadığı düşünülüyor. Fast food beslenme tarzı, endüstriyel gıdalar ve benzeri etkenler obeziteye yol açarak vücut yağ oranını arttırır. Bu da erken ergenliğe neden olabilmektedir.
Erken Ergenlik Hangi Açılardan Sorun Yaratır?
Erken ergenlik sorunu yaşayan çocuklar kendi yaşıtlarından önce büyüme gösterirler. Kemiklerindeki büyüme noktalarının erken kapanması, yetişkin boylarının da kısa kalmasına neden olabilir. Aynı zamanda yaşıtlarına göre daha gelişkin görünmeleri çocukların psikososyal sorunlar yaşamasına neden olabilir. Özellikle kız çocukları yaşıtlarından erken adet kanaması yaşadıklarında bu durumla baş etmekte zorlanabiliyorlar. Bunun yanı sıra hastalığın altında yatan beyin tümörü gibi ciddi bir tıbbi sorun olabilir. Bu gibi durumlarda tanıda geç kalmak yaşamsal tehdit yaratabilir.
Gerçek ve Yalancı Ergenlik Nedir?
Gerçek ergenlik, hipotalamus ve hipfiz bezi hormonlarının salınımının artması ve seks hormonlarının artışına neden olmasıdır. Yani beklenilen fizyolojik olayların olması gerekenden erken yaşanmasıdır. Yalancı ergenlik ise farklı nedenlerden dolayı seks hormonlarının artmasıyla ortaya çıkan durumdur.
Erken Ergenliğin Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Erken ergenlik tedavisi kısa boy veya aşırı uzun boy gibi problemlerin yaşanmaması için önemlidir. Çocuğun yaşı için normal boy hedefine ulaşması amaçlanır. Erken ergenlik vakalarında hastalığın altında yatan kist, tümör v.b başka tıbbi durumların da tedavisi gerçekleştirilir. Genellikle aylık veya üç aylık periyotlar halinde tedavi planlanır. İlaç uygulamaları ile hormonların yükselişi geçici olarak durdurulabilir. Doktorun çocuğun sürecini yakından takip etmesi gerekir. Tedavide çocuğun kemik yaşı ve kemik ölçümleri de dikkate alınmalıdır.
Memeleri Büyüyen Her Çocuk Ergenliğe Girmiş Midir?
Kızlarda her meme gelişimi, erken ergenlik olarak tanımlanamaz. Ancak yine de muayene edilmeli ve nedenleri araştırmalıdır. Kimi zaman farklı nedenlerden dolayı meme gelişimi yaşanabilmektedir. Tüketilen bazı gıdalar veya östrojen hassasiyeti buna sebep olabilirken kimi zaman herhangi bir neden olmaksızın memelerde büyüme meydana gelebilir. Doktor hormonlar, kemik yaşı ve fiziksel muayene bulgularını değerlendirerek erken ergenlik durumunu sorgulayabilir.
