Çocuklarda Geç Ergenlik
Ergenlik dönemi insan bedeninin çocukluktan yetişkinliğe geçiş evresidir. Vücutta meydana gelen fiziksel ve hormonal dönüşümler ergenlik döneminin başladığına işaret eder. Genel olarak bu dönüşümler erkek çocuklarda 9-15 yaş aralarında görülürken kız çocuklarında 8-14 yaşlarında başlar. Bu geniş yaş skalası normal olarak kabul edilir. Çocuk bu aralıklar içerisinde herhangi bir zamanda ergenliğe girebilir. Fakat bazı durumlarda çocuk bu yaş aralığını hiçbir ergenlik belirtisi göstermeden geçirebilirler. Bu duruma tıpta geç ergenlik veya gecikmiş ergenlik adı verilir. Adana’da hastalarına hizmet veren Uzman Çocuk Doktoru Songül Uzgelir gecikmiş ergenlikle ilgili bilinmesi gerekenleri anlattı.
Ergenlik Belirtileri Nelerdir?
Kız çocuklarda gözlenen ergenlik belirtileri şu şekildedir:
- Göğüslerde belirginleşme ve büyüme
- Genel büyüme hali
- Kasık kıllarının uzaması
- Adet döngüsünün başlaması
- Bedenin daha kıvrımlı bir hale gelmesi
Erkek çocuklarında gözlenen ergenlik belirtileri ise şunlardır:
- Vücut şeklinde meydana gelen değişimler
- Testislerin hacminin büyümesi
- Peniste görülen büyüme
- Kasık ve yüzdeki kılların uzaması
- Vücutta genel büyüme hali
Bu dönüşümler vücudun eskiye kıyasla çok daha fazla testosteron ve östrojen üretmesinden kaynaklanmaktadır.
Geç Ergenlikte Ne Olur?
Erkeklerde gecikmiş ergenlik belirtileri şu şekildedir:
- Testislerin ve penisin 14 yaşına kadar herhangi bir büyüme göstermemesi
- Yaşıtlarına kıyasla daha kısa boylu kalması
- Ve beş yıldan daha uzun süren genital büyüme
Kız çocuklarında yaşanan geç ergenlik belirtileri ise şunlardır:
- Meme gelişiminin 13 yaşına kadar gerçekleşmemesi
- Göğüsler büyüdükten sonraki beş yıl içerisinde ya da on altı yaşına kadar regl olmamak.
Geç Ergenliğin Nedenleri Nelerdir?
Ergenliğin gecikmesinde çok sayıda faktör etkili olabilmektedir. Gecikmiş ergenliğe neden olabilen durumlardan bazıları şu şekildedir:
Aile Öyküsü
Genellikle ailelerin bir büyüme ve gelişme modeli vardır. Örneğin bir çocuğun ailesinin de normalden geç gelişmesi söz konusu ise bu durum yapısal gecikme olarak adlandırılır. Bu vakalarda genellikle herhangi bir tedaviye başvurulmaz. Bu çocuklar zaman içerisinde normal olarak gelişim sağlarlar.
Tıbbi Sorunlar
Tıbbi sorunlar da çoğu zaman gecikmiş ergenliğe yol açabilmektedir. Kistik fibrozis, astım, kronik karaciğer ve böbrek rahatsızlıkları, anemiler, çölyak hastalığı ve diyabet gibi kronik hastalıklar bazı çocukların, normalden daha ileri yaşlarda ergenliğe girmesine neden olabilir. Zira tüm bu rahatsızlıklar vücudun gelişmesini ve büyümesini zorlaştırabilmektedir. Uygun tedavi yöntemlerinin uygulanması, koşulların daha iyi kontrol edilmesi gecikmiş ergenlik riskini azaltabilmektedir.
Yetersiz Beslenme
Yeterli beslenemeyen bir çocuk, dengeli ve sağlıklı beslenme rutinine sahip yaşıtlarından daha geç gelişebilmektedir. Örnek vermek gerekirse anoreksiya nervozaya sahip gençler ya da yeme bozukluğu yaşayan gençler genellikle hızlı şekilde kilo kaybederler. Bu da çocukların vücutlarının düzgün şekilde gelişememesine neden olur. Aktif şekilde eforlu sporlar yapan kızlar, yaptıkları egzersizlerden dolayı zayıf kalıp geç gelişebilirler. Zira kız çocuklarının bedeni regl döngüsü öncesinde ve ergenliğe girmeden evvel yeterli miktarda yağ dokusuna ihtiyaç duyarlar.
Hormonlar
Geciken ergenlik, tiroid ya da hipofiz bezlerinde meydana gelen sorunlardan kaynaklanabilmektedir. Bu bezler hormon salınımı ve vücudun gelişip büyüyebilmesi için büyük önem arz eder.
Kromozomlarla İlgili Problemler
Kromozomlara ilişkin problemler çocuğun normal büyüme ve gelişme süreçleri üzerinde etkili olabilmektedir. Örnek vermek gerekirse:
Turner Sendromu, bir dişinin iki adet X kromozomundan birinin eksik veya anormal olmasının sonucunda meydana gelir. Bu, bir kızın nasıl büyüdüğünü, seks hormonlarının üretimini ve yumurtalıkların gelişimini etkileyebilmektedir. Tedavi edilmediği takdirde Turner Sendromu yaşayan kadınlar normale kıyasla daha kısa boyludur. Ergenliğe normal şekilde girmeye bilir ve bunun dışında başka sağlık sorunları yaşayabilirler.
Klinefelter Sendromu yaşayan erkekler fazladan bir X kromozomuna sahip olarak doğarlar. Bu durum çocuğun cinsel gelişim sürecini yavaşlatabilir. Bu sendroma sahip erkekler genellikle kendi yaşıtlarından daha uzun olurlar. Bazı öğrenme sorunları ile birlikte farklı tıbbi problemler de yaşayabilirler.
Gecikmiş Ergenlik Tanısı Nasıl Konulur?
Geç ergenlik durumu doğru zamanda teşhis edildiği takdirde bu çocukların normal gelişimlerini sürdürmeleri ve tamamlamaları konusunda onlara yardımcı olmak mümkündür. Doktor ilk olarak çocuğun tıbbi öyküsünü dinler ve ailenin genel sağlık durumu hakkında bazı sorular yöneltirler. Elde ettikleri veriler ışığında teşhis konulabileceği gibi doktor bazı durumlarda ek testlerden de faydalanabilirler.
Çocuğunuzun olması gereken şekilde gelişmediğinden şüpheleniyorsanız zaman kaybetmeden bir çocuk hastalıkları uzmanına başvurabilirsiniz. Bu sorunun altında yatan neden tespit edildikten sonra doktor çocuğunuz için en doğru tedavi planını oluşturur ve çocuk endokrin bölümüne yönlendirir.
Geç Ergenlik Nasıl Tedavi Edilir?
Geç ergenlik vakalarının tedavisi, bu gecikmenin altında yatan faktöre göre şekillenir. Çocuk Endokrin uzmanı, sorunun altında yatan nedeni tespit ettikten sonra çocuk için en uygun tedavi planlamasına karar verir ve uygulamaya geçer. Eksik olan cinsiyet hormonu hastaya verilebilir. Erkeklerdeki ergenlik dönüşümlerinin başlatılması için kısa süreli testosteron tedavisi uygulanabilmektedir. Kızlarda ise meme gelişiminin tetiklenmesi için dört ila altı ay süresince düşük dozlarda östrojen tedavisi uygulanabilir. Tedavi tamamlandıktan sonra ergenlik sürecinin tamamlanması için çoğunlukla gencin kendi hormonlarının devreye girmesi gerekir.
