Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonları
Üriner sistem, idrarın üretim, depolama ve dışarı atılma süreçlerini yöneten organların oluşturduğu bir sistemdir. İdrar, böbreklerde üretilir ve ardından üreterler aracılığıyla idrarın biriktirildiği mesaneye ulaşır. Günde ortalama 1,5 ila 2 litre idrar üretmek, sağlıklı bir bireyin tipik bir özelliğidir. Bu miktar, kişinin yaşına bağlı olarak farklılıklar gösterebilir; özellikle çocuklarda idrar üretimi genellikle daha azdır. Mesanenin belli bir kapasitesi vardır; 4 yaşındaki bir çocuk için bu kapasite, ortalama bir su bardağı kadar idrar alabilir.
Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarını Adana’da hizmet veren çocuk doktoru Uzm. Dr. Songül Uzgelir anlattı.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedir?
İdrar, üreterler aracılığıyla üretraya iletilirken, mesanede birikmeye devam eder. Erkeklerde üretra, penisin ucunda yer alırken, kızlarda vajinanın ön kısmında konumlanır ve doğrudan dışarıya açılır. İdrar yolu enfeksiyonu, üriner sistemin her hangi bir kısmında gelişebilir. Bu enfeksiyonlar, böbrekler, üreterler, mesane ve üretra gibi alanlarda görülebilir. İdrar yolu enfeksiyonlarının büyük bir kısmı genellikle alt üriner sistemde, yani mesane ve üretrayı içeren alanlarda ortaya çıkma eğilimindedir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Belirtileri Nelerdir?
Sağlıklı bir kişinin ürettiği idrar, mikrop barındırmayan steril bir sıvıdır. Böbreklerden süzülen idrarın, tek yönlü bir akışla vücuttan atılması, enfeksiyonların gelişimini engellemeye yardımcı olur. Ancak doğumsal anomaliler, vezikoüretral reflü ve daralma gibi durumlar, bu akışı bozarak zararlı mikroorganizmaların üretra yoluyla idrara karışmasına neden olabilir. Bu mikroplar, mesaneye, üreterlere ve hatta böbreklere kadar ilerleyebilir.
Çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu (İYE) çoğunlukla bakterilerin üretra üzerinden idrar yollarına girmesi ve burada hızla çoğalması sonucunda ortaya çıkar. Bu enfeksiyonların en yaygın nedenleri arasında kabızlık, idrar torbasının tam olarak boşalmaması ve idrarın uzun süre tutulması yer alır.
İdrar yolu enfeksiyonu belirtileri çocuklarda genellikle belirgin olup, sıkışma hissi, sık idrara çıkma, idrar yaparken zorluk çekme, ağrı ve yanma hissi ile az miktarda idrar yapma gibi durumlar görülebilir. Bazı vakalarda pelvik ağrı, yani kasık bölgesinde rahatsızlık hissi de yaşanabilir. Yüksek ateş, sırt ağrısı, bulantı ve kusma gibi belirtiler nadiren görülse de, genellikle daha ciddi enfeksiyonları işaret edebilir.
Çocuklarda tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının ve potansiyel olarak hayati tehdit oluşturan komplikasyonların önüne geçmek için belirtilerin dikkate alınması, erken tanı konulması ve uygun tedavi yöntemlerinin belirlenmesi amacıyla uzman bir çocuk doktorundan yardım almak son derece önemlidir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri Nelerdir?
Normal idrarda, zararlı ve bulaşıcı mikroorganizmalar bulunmaz. Steril idrar, su, çeşitli elektrolitler, tuzlar ve atık maddelerden oluşur. Ancak, eğer zararlı mikroplar üretraya tutunup burada çoğalmaya başlarsa, bu durum idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilir. Genellikle, bu enfeksiyonlardan sorumlu mikroorganizmalar arasında sindirim sistemi florasında yaygın olarak bulunan Escherichia coli (E. coli) bakterisi öne çıkar. E. coli dışında, idrar yolu enfeksiyonlarına yol açabilecek diğer bakteriler arasında Klebsiella, Proteus ve Enterobakter yer alır. Bu bakterilerin çoğu, çocuklarda bağırsak, üreme organları ve cilt gibi bölgelerde doğal olarak bulunur.
Çoçuklarda Sık İdrar Yolu Enfeksiyonu Nedenleri
Kabızlık, çocuklarda idrar yolu enfeksiyonlarının önemli tetikleyicilerinden biridir. Kalın bağırsak ve rektum aşırı dolduğunda, mesaneye baskı yaparak onun tam olarak boşalmasını engelleyebilir. Bazı durumlarda, mesane hiç boşalamayabilir; bu da idrarın mesanede birikmesine yol açar. Uzun süre biriken idrar, enfeksiyona neden olan bakterilerin üremesi için elverişli bir ortam oluşturur. Küçük çocuklarda kabızlığın hızla ele alınması oldukça kritik bir durumdur. Kabızlığı önlemek ve tedavi etmek için lif açısından zengin gıdaların tüketimi, yeterli miktarda sıvı almak ve fiziksel aktiviteyi artırmak faydalı stratejiler arasında yer alır.
Ayrıca, uzun süre idrarını tutan veya pelvik taban kaslarını yeterince gevşetemeyen çocuklarda idrar yolu enfeksiyonu riski de artış gösterebilir. Çocuklara yaklaşık iki saatte bir tuvalete gitme alışkanlığı kazandırmak ve idrarın tamamen boşaltılmasını sağlamak için teşvik edici olunması önemlidir. Özellikle kız çocuklarında hijyen kurallarına dikkat edilmesi ve eğitilmesi de kritik bir noktadır.
İdrar yolu enfeksiyonu geçiren çocukların büyük bir bölümünde böbrekler ve mesane genellikle normal işlevlerini sürdürmektedir. Ancak enfeksiyonların sıkça görülmesine neden olabilen iki yaygın durum, vezikoüreteral reflü (VUR) ve üriner obstrüksiyon (idrar yolu tıkanıklığı) olarak tanımlanabilir.
Altı ay içinde üç veya daha fazla idrar yolu enfeksiyonu atağı yaşayan çocuklar, tekrarlayan enfeksiyonlar olarak değerlendirilir ve bu duruma yol açan sebepler incelenir. Aynı bakteriyel enfeksiyonun tekrar etmesi, yetersiz tedavi veya antibiyotik direnci gibi durumlar bu durumu tetikleyebilir. Ayrıca, bağışıklık sistemi zayıf olan çocuklarda da tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarının görülme olasılığı artar.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Sonuçları
Yenidoğan bebeklerde yaygın olarak karşılaşılan semptomlar arasında ateş, hipotermi, sarılık, kusma, beslenme sorunları ve sepsis bulunur. 0-1 yaş grubundaki bebeklerde, en yaygın görülen belirtiler huzursuzluk, ateş, kusma, beslenme sorunları ve idrarda kötü koku gibi durumları içerir. Okul öncesi dönemdeki çocuklarda karın ağrısı, kusma, gelişim geriliği, ateş, idrar kaçırma ve idrarda ağrı sıkça gözlemlenirken, okul çağındaki çocuklarda idrar kaçırma, sık idrara çıkma, ağrılı işeme, ateş ve kostovertebral açı hassasiyeti (böbrek bölgesinde hassasiyet) sıkça görülür.
Bunun yanı sıra, bazı vakalar belirti göstermeyebilir veya nedeni belirsiz yüksek ateş durumlarına yol açabilir.
Çocuklarda İdrar Yolu Enfeksiyonu Tedavisi
İdrar yolu enfeksiyonları genellikle hayatı tehdit eden bir durum olarak kabul edilmez ve ciddi komplikasyonlar geliştirme ihtimali oldukça düşüktür. Ancak, bazı durumlar hastanede tedavi gerektirebilir ve çocuğun gelecekteki yaşam kalitesini etkileyebilecek komplikasyonlara yol açabilir. Belirtiler ortaya çıktığında veya semptomların şiddeti devam ettiğinde, zaman kaybetmeden bir sağlık kuruluşuna gitmek önemlidir. Uzman bir doktorun detaylı bir muayenesinden geçmek gereklidir. Tedavi sürecinde doktorla iş birliği yapmak, verilen talimatlara uymak ve düzenli kontrolleri aksatmamak, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonlarını önlemek ve olası kalıcı zararları engellemek için kritik öneme sahiptir. Özellikle yaşamın ilk altı ayında geçirilen idrar yolu enfeksiyonları hastaneye yatırılarak tedavi edilmelidir.
