Çocuklarda Tuvalet Eğitimi
Çocuklarda başarılı bir tuvalet eğitimi uygulamak sanıldığının aksine yaşla değil, fiziksel gelişim ve davranışsal dönüm noktaları ile ilişkilidir. Çocuklar genellikle 18-24 ay arasında lazımlık eğitimi için hazır olmaktadır. Ancak bazı çocuklar bu eğitim için 3 yaşına kadar hazır olmayabilir. Tuvalet eğitimine olması gerekenden daha erken başlamak eğitimin daha uzun bir süre almasına yol açabilir. Bu yüzden tuvalet eğitimi konusunda ailelerin aceleci olmaması gerekir. Adana Çocuk Doktoru Songül Uzgelir, çocuklarda tuvalet eğitimi hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
Tuvalet Eğitimi Nedir?
Tuvalet eğitimi, çocuğun uyku ve uyanıklık halinde idrar ve dışkı kontrolü kazanmasını amaçlar. Aynı zamanda yardım ve hatırlatmaya gerek duymaksızın çocuğun tuvalet ihtiyacının olduğunu fark edebilmesini ve bu ihtiyacı kendi başına karşılayabilmesini hedefler. Tuvalet eğitimi çocuk gelişiminin en önemli adımlarından biridir. Sosyal gelişim için de önemli bir basamak olan tuvalet eğitimindeki bir olumsuzluk, çocuğun kişilik gelişimine de etki edebilmektedir.
Tuvalet Eğitimine Ne Zaman Başlanmalı?
Tuvalet eğitiminin başlangıcı için en ideal dönem, çocuğun kendisine dair farkındalık kazandığı 2-3 yaş aralığıdır. Tuvalet alışkanlığını olması gerekenden erken başlatmak uzun süreli korku ve çatışma riskini beraberinde getirebilir. Tuvalet eğitimi için en doğru yaş, çocuğun bunun için hazır olduğu yaştır. Yine de ortalama bir zaman aralığından söz etmemiz gerekirse 18 ve 30’uncu ay aralığından bahsedebiliriz.
Ancak her çocuğun duygusal ve fiziksel gelişim süreçleri farklıdır. Yani tuvalet eğitiminin zamanlaması için net bir zamandan söz etmek çok olası değildir. Ancak aile çocuğun tuvalet eğitimini yeni bir kardeşin doğduğu, oda ayırma, emzik bırakma veya yakın bir aile bireyinin kaybedildiği ya da aile üyelerinden birinin ciddi bir hastalık yaşadığı döneme denk getirmemelidir. Yani aile içi yeni ve alışılması güç durumlarda çocuğa tuvalet eğitimi vermeye başlamamakta fayda vardır. Çocuk doktorunuza danışarak, çocuğun tuvalet eğitimi için hazır olup olmadığına dair verdiği işaretleri fark edebilirsiniz.
Tuvalet Eğitimine Hazır Olma İşaretleri Nelerdir?
Fiziksel Belirtiler
- Gün içerisinde iki-üç saatten daha uzun kuru kalabiliyor olması
- Kuru kalkma
- Bağırsak hareketlerinin düzenli olması
- Islattığı bez sayısının azalması
- Islak olmak ve kuru olmak arasındaki farkı anlayabilecek düzeye gelmesi
- Yürüme, çömelme ve oturma gibi eylemleri yapabilir vaziyete gelmesi
Zihinsel Belirtiler
- Tuvalet ihtiyacının olduğunu ifade edebilmesi
- Kendisine söylenenleri yapabilecek düzeye gelmesi
- Tuvalet ihtiyacını fark edebilmesi
Ruhsal Belirtiler
- Aile bireylerini taklit etmeye istekli ve hevesli olması
- Anne ve babasını memnun etmek ve onların taktirini kazanmak istemesi
- Kirli veya ıslak beze tahammül edememesi
- Beş ila on dakika süresince tuvalette oturmayı kabullenebilecek düzeye gelmesi
- Kendinden büyük çocukların ihtiyaçlarını nasıl giderdiğini merak etmesi ve onlara özenmesi
Tuvalet Eğitimine Nasıl Hazırlanılmalıdır?
İlk olarak çocuğa bir lazımlık alınması gerekir. Hatta mümkünse bu alışveriş çocukla birlikte yapılmalı, ve çocuğun bu yeni nesneye alışabilmesi için birkaç gün beklenmelidir. Lazımlık çocuğun kolayca erişebileceği bir yerde olmalıdır.
Tuvalet eğitimi sırasında çocuk giyilmesi ve çıkarılması kolay giysilerle giydirilmelidir. Özellikle yaz ve bahar ayları, kıyafetler açısından çocuğun tuvalet eğitimi için daha elverişlidir. Yine de eğer çocuk bu eğitim için hazır olduğunun sinyallerini veriyorsa yaz aylarınızı beklemenize gerek yoktur.
İlk olarak çocuğa giyinik halde, sonrasında bezi ile en son olarak da bezini çıkartarak kısa süreli, lazımlığa oturma provaları yaptırın.
Çocuğun tuvaletini yaptığı anları gözlemleyin ve bezi kirlendiğinde size haber vermesini söyleyin.
Çocukla bu konu hakkında konuşmalar yapabilirsiniz. Tuvalet eğitimi ile ilişkili kitap okuyabilirsiniz. Bu şekilde çocuklara kuru kalmanın iyi bir şey olduğunu anlatabilirsiniz.
Tuvalet Eğitimine Nasıl Başlanmalı?
Eğer çocuğunuz tuvalet eğitimi için hazır olduğuna işaret eden zihinsel, fiziksel ve ruhsal belirtiler gösteriyorsa, siz gereken ön hazırlıkları yaptıysanız ve psikolojik olarak siz de hazırsanız tuvalet eğitimine başlayabilirsiniz.
İlk olarak bir rutin oluşturmanız gerekir. Çocuk sıvı aldıktan 45 dakika veya bir saat sonra, uykudan uyanınca ve gün içerisinde iki-üç saat ara ile lazımlığa oturmasını sağlayın. Bunun yanı sıra öğünlerden sonra beş dakika boyunca lazımlığa oturtabilirsiniz. Zira yemekten 20 dakika veya 30 dakika sonra gastrokolik refleks harekete geçer.
Eğer çocuğunuzla her daim siz ilgilenmiyorsanız çocuğun bakımında rol alan herkesin aynı rutini devam ettirmesi gerekir.
Tuvaleti her kullandığında çocuğunuzu taktir ederek bu davranışı pekiştirin. Her başardığında onu alkışlayarak bu konudaki cesaretini pekiştirin. Hatta küçük ödüllerle taktirinizi gösterebilirsiniz.
Eğer bu süreçte çocuk altına kaçırırsa ya da tuvaletini yere damlatırsa ona kızmaktan veya cezalandırmaktan sakının.
Tuvalet Eğitiminde Gece Nasıl Bir Yol İzlenmeli?
Gündüz tuvalet alışkanlığını yeterli ölçüde kazandırdıktan sonra ikinci basamak gece tuvalet eğitimidir. Unutmamak gerekir ki çocukların kas gelişimleri henüz tamamlanmamıştır. Bu yüzden de geceleri tuvaletlerini tutmaları çok zordur. Hatta mümkün değildir. Bu yüzden çocuk gündüz saatlerinde tuvalet ihtiyacını söylese ve tutabilse bile bunu gece saatlerinde başaramayabilir.
- Tuvalet eğitimi sürerken gece boyunca çocuğun lazımlığını onun yakınında tutun.
- Uyumadan evvel çocuğunuza sıvı vermeyin. Çocuk bir iki saatlik periyotlarda tuvalete götürülmelidir. Çocuğun kas kontrolünü kazanabilmesi için uyanık ve bilinçli halde olması gerekmektedir.
- Gece eğitiminde çocuğun tuvalete götürülme sıklığı zaman içerisinde azalır.
- Gece altına kaçırma olasılığına karşı ailenin hazırlıklı olmasında fayda vardır. Koruyucu ve su geçirmez örtüler kullanabilirsiniz.
- Yine çocuğunuzu kuru uyandığı her günün sabahında taktir ederek bu konudaki motivasyonunu arttırabilirsiniz. Eğitim sürecini takip edebilmek için bir çeşit başarı çizelgesi tutabilirsiniz.
Tuvalet Eğitimi İçin Ne Zamana Kadar Uygun Bir Süredir?
Tuvalet eğitiminin sonuç vermeye başlaması üç ila altı aylık bir zamanı kapsar. Ancak yine de gece ıslatmaları devam edebilir. Bir çocuk gündüz tuvalet kullanma alışkanlığı kazansa bile beş altı yaşlarına kadar gece ıslatmaları devam edebilmektedir. Genel olarak beş yaştan itibaren çocuğun hem gündüz hem de gece kuru kalması, tuvalet alışkanlığını kazanmış olması beklenir. Doğru bir tuvalet eğitimi gören çocuklarda dört, beş yaşlarına kadar bazı kazalar yaşanabilir. Stresli zamanlarda bazı geriye gidişler bile yaşanabilir. Bu gibi durumlarda ailelerin karamsar olmaması ve çocuğuna karşı hoşgörüsünü kaybetmemesi gerekir.
Tuvalet Eğitimine Kaç Yaşından Sonra Geç Kalınmış Olur?
Normal bir gelişim süreci söz konusu ise dört yaş tuvalet eğitimi için geç kalınmış bir yaşı ifade eder. Bu durumda yine yapılması gereken hazırlıklar yapılır ve en kısa sürede tuvalet eğitimine başlanır.
Bazı haller, tuvalet eğitimi sürecinin uzamasına neden olabilmektedir. Henüz çocuğunuz tuvalet eğitimi için hazır olduğuna dair belirtiler göstermiyorsa, hayatına önemli bir değişim yaşandıysa veya çocuk sürekli olarak kabızlık şikayeti yaşıyorsa tuvalet eğitimi veren kişinin ekstra sabırlı ve anlayışlı olması gerekir. Aksi taktirde süreç yavaş ilerler.
Çocuğunuzun fiziksel, zihinsel ve ruhsal gelişimi, genel sağlık durumu ve benzeri konularda merak ettiğiniz sorulara cevap almak için Uzman Çocuk Doktoru Songül Uzgelir’den randevu alabilirsiniz.
